با این وجود، کنترل این بیماری اغلب به شکل بهینه انجام نمی گردد. اگرچه فشارخون بالا را می توان از طریق درمان های دارویی کاهش داد و دارو های ضد فشار خون برای همه افراد موثر واقع نشوند، پرهزینه و دارای اثرات جانبی متعددی باشند که کیفیت زندگی افراد را مختل نمایند. متخصصین بهداشت و تندرستی عقیده دارند که تغییرات در سبک زندگی می تواند یکی از راهکارهای موثر در کنترل فشارخون بالا باشد.

نتایج تحقیقات متعدد حاکی از آن است که رابطه معکوسی بین سطح آمادگی جسمانی و فشار خون وجود دارد، و مطالعات مداخله ای نشان می دهند که تمرینات ورزشی مناسب می تواند باعث کاهش فشار خون گردد. درحال حاضر برخی افراد جامعه بویژه مردان سنین نزدیک به بازنشستگی با علاقه مندی خاصی اقدام به شرکت در برنامه های ورزش صبحگاهی ایستگاه های تندرستی واقع در پارک های شهر می نمایند که انتظار می رود از سود مندی های حاصل از این امر بهره مند گردند. انتظار می رود این گروه از افراد ضمن توسعه آمادگی جسمانی خود قادر به کنترل فشار خون باشند.

دلایل حاکی از آن است که ورزش بروز و شدت عوامل خطرزای قلبی عروقی، همچنین پرفشاری خون را تقلیل می دهد و کاهش مصرف داروی ضد پرفشاری خون را امکان پذیر می کند و متعاقب آن از ریسک مرگ زودرس می کاهد. تصمیم به درمان یا عدم درمان بیمار با پرفشاری خون خفیف توسط ورزش می تواند از طریق ارزشیابی نتایج خاص از یک برنامه ورزشی ارائه شده مشخص شود.

شواهد اخیر نشان می دهد که آمادگی جسمانی حد مطلوب با پایین بودن فشار خون سیستولی در حالت استراحت ارتباط دارد و کم شدن وزن و پرهیز از مصرف دخانیات به کاهش بیشتر فشار خون کمک می کند. بررسی متون نشان داده است که کم شدن فشار خون با انجام ورزش با شدت متوسط میسر است و انجام فعالیت فیزیکی سبک مانند راه رفتن یا باغبانی کردن که مجموعا به سبک زندگی کم تحرک مرتبط است در کاهش آن نقش زیادی ندارد. در این مورد افراد سالمند استثنا هستند، برای مثال تمرین کردن با شدت متوسط برابر ۵۰ درصد مصرف اکسیژن بیشتر یا حد میزان آمادگی نهایی تقریبا به طور کامل فشار خون صبح هنگام را در فرد پایین می آورد و همچنین بر کیفیت تمرین فیزیکی تأثیر مفید دارد. کم شدن فشار خون صبح هنگام به طور خاص مهم است زیرا در این زمان به علت تغییر یافتن کنترل اعصاب سمپاتیک به پاراسمپاتیک احتمال خطر ناتوانی و مرگ ناشی از قلبی عروقی بیشتر است.

فواید ورزش در بیماران مبتلا به فشارخون :

کاهش فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در حال استراحت کاهش مرگ و میر

داروها و ورزش:

با ورزش منظم، نیاز به استفاده از داروهای پایین آورنده فشار خون در کاهش می یابد.

توصیه های ورزشی ارائه شده به بیماران با پرفشاری خون (تعداد جلسه ای ورزش در هفته، نوع، مدت و شدت آن) اختلاف قابل توجهی با افراد سالم دارد. از نتایج بررسی های انجام شده تاکنون چنین بر می آید که تجویز نسخه ورزشی با شدت تمرینمتوسطتأثیر زیادی در پایین آوردن فشار خون در مقایسه با ورزش با میزان شدت زیاد دارا می باشد. کاهش فشار خون ناشی از ورزش کردن معمولا در طی ۵-۴ هفته حاصل می شود و تا زمانی که برنامه ورزشی ادامه دارد حفظ می گردد. افرادی که به طور مشخص در حالت استراحت دارای فشار خون بالا هستند (سیستول ۲۰۹-۱۸۰mmHg، دیاستول ۱۱۹-۱۱۰mmHg) نباید قبل از دارو درمانی اقدام به انجام ورزش کنند.

توصیه جهت شرکت مبتلایان به فشار خون بالا در فعالیت های ورزشی:

قبل از آنکه در رابطه با توصیه های لازم برای شرکت افراد مبتلا به فشار خون بالا در فعالیت ورزشی بحث شود، لازم است توصیه های مربوط به حضور افراد طبیعی جامعه در ورزش بررسی گردد. توصیه های کالج پزشکی ورزشی آمریکا و مراکز کنترل بیماری را در زیر مشاهده نمایید.

نوع ورزش: ورزش وازی

تعداد جلسات:۳-۴ بار در هفته

مدت: ۲۰-۳۰ دقیقه در هر جلسه

شدت: ۶۰-۸۵% حداکثر ضربان قلب

آیا این توصیه های پیشنهادی برای افراد با فشار خون بالا قابل اجراست؟

نکته مهم در تغییر توصیه های ورزشی در مبتلایان به فشار خون بالا، این عقیده است که احتمالا شدت ورزش متوسط و نه شدید حداکثر اثر مطلوب را در کنترل فشار خون دارد

در مطالعات بر روی بیماران با فشار خون خفیف، طی فعالیت حاد با ۵۵-۶۰% حداکثر ضربان قلب، فشار خون دیاستولیک ۱۵-۲۰ میلی متر در مقایسه با حال استراحت کاهش نشان می دهد و وقتی که شدت ورزش افزایش یابد بالای (۷۰%) یک افزایش حاد در فشار خون دیاستولی ایجاد می گردد. فشار خون سیستولی تقریبا بصورت خطی با افزایش درجه شدت ورزش افزایش می یابد در حالی که فشار متوسط شریانی مانند فشار دیاستولی یک نزول و صعود را نشان می دهد.

فشار خون دیاستولی بالا ممکن است با تمرینات قدرتی یا هر نوع ورزش دیگری که دارای جزء ایزومتریک قوی است(مثل پارو کردن برف)، تشدید گردد. فعالیت بی هوازی شدید نیز محرک یک واکنش افزایش فشار خون می باشد. تمرینات با وزنه عموماً به عنوان شکل اولیه ورزش درمانی هیپرتانسیون توصیه نمی شوند، مگر در صورتی که دفعات تکرار بالا و مقدار وزنه کم باشد. اثبات نشده که تمرین با وزنه فشار خون در حال استراحت را به صورت مداوم کاهش دهد. تمرین با وزنه باید با رعایت احتیاطات خاص توأم باشد تا از حبس کردن نفس درت حین بالا بردن وزنه(مانور والسالوا) اجتناب به عمل آید.

دکتر احمد باقری مقدم/هیات پزشکی ورزشی اصفهان