شنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۵ - ۰۸:۲۹

روانشناسی مثبت در ورزش

هیجان

مفهوم آمادگی روانی در ورزش علاوه بر شناسایی و کنترل متغیرهای منفی، شامل تقویت و ارتقا متغیرهای مثبت مانند تاب آوری نیز می باشد. تاب آوری (Resilience) یکی از این مفاهیم مورد مطالعه روانشناسی مثبت است.

تاب آوری یعنی فرآیند پویای انطباق مثبت با تجربه های تلخ و ناگوار، مقاومت در برابر استرس، مقاومت در برابر آسیب های روانشناختی و چیزی فراتر از جان سالم به در بردن از استرس ها و ناملایمات زندگی است. تاب آوری به معنای رشد مثبت، انطباق پذیری و رسیدن به سطحی از تعادل پس از به وجود آمدن اختلال در وضعیت تعادلی پیشین است و به مطالعه افرادی می پردازد که علی رغم مواجهه با خطرات جدی، به اختلالات روانشناختی مبتلا نشده اند.



براساس نتایج یافته های پژوهشی، تاب آوری سازه ای چند بُعدی متشکل از متغیرهای سرشتی همانند مزاج و شخصیت بعلاوه مهارت های مخصوص مثل مهارت حل مسئله است. تاب آوری تاثیرات مثبت، سازنده و محافظت کننده ای در مقابله موفق با شرایط استرس زا دارد و برعکس، سطوح پائین و ضعیف تاب آوری، با آسیب پذیری مرتبط است.



سطوح بالای تاب آوری به فرد کمک می کند تا از عواطف و هیجانات مثبت به منظور پشت سر نهادن تجربه های نامطلوب و بازگشت به وضعیت مطلوب استفاده کند. این ویژگی های روانشناختی مثبت، مخصوصا در شرایط دشوار و استرس زای مسابقه، به ورزشکار کمک می کند تا با اعتمادبنفس، تحمل سختی ها و انطباق مثبت با تجربه های تلخ و ناگوار مسابقه، احتمال موفقیت خود را افزایش دهد. تاب آوری از طریق تقویت شایستگی و استحکام شخصی، منجر به افزایش احتمال موفقیت ورزشی و بهبود شاخص های سلامت روانی می شود.



از دیگر مولفه های تاب آوری موثر در ورزش می توان به میزان تحمل عواطف منفی اشاره کرد. متناسب با میزان تحمل عواطف منفی، ورزشکار قادر است با تمرکز و هدایت نیروهای روانی و بدنی و نیز استفاده بهینه از توانمندی های تکنیکی و تاکتیکی خود به موفقیت بیشتری در ورزش برسد.



همچنین مهارگری، یعنی توانائی فرد در مهار و مدیریت شرایط، یکی دیگر از مولفه های تاب آوری مورد مطالعه در روانشناسی موفقیت در ورزش است. مهارگری باعث می شود ورزشکار احساس کند بر اوضاع مسلط است و می تواند تعیین کننده باشد. احساس تسلط بر اوضاع در ورزشکار این باور را به وجود می آورد که تلاش های وی بر موقعیت تاثیر خواهد گذاشت و او می تواند مسیر رویدادها را تغییر دهد و نتیجه مسابقه را تعیین کند. این باور عملکرد ورزشکار را بهبود می بخشد و احتمال موفقیت او افزایش می یابد.



معنویت به عنوان یکی دیگر از مولفه های تاب آوری، با تقویت باورها و ارزش ها، می تواند در شرایط خطیر مسابقه ورزشی، جایی که پیروزی و موفقیت به اوج ارزش و اهمیت خود می رسد، به عنوان پشتوانه های معنوی احتمال موفقیت ورزشی را افزایش دهد.



از مجموعه عواملی که به تقویت تاب آوری در افراد کمک می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:




  1. روابط نزدیک با خانواده و دوستان و ایجاد دلبستگی های مثبت

  2. نظر مثبت درباره خود و اعتماد به توانائی ها و نقاط قوت خود

  3. توانائی مدیریت هیجانات قوی و تکانشی

  4. احساس کنترل

  5. خود را به عنوان یک انسان منعطف دیدن، و نه یک قربانی

  6. طلب کمک و استفاده از منابع

  7. مقابله با استرس از راه سالم و اجتناب از راهبردهای مقابله ای مضر

  8. یافتن معنائی مثبت در زندگی خود با وجود وقایع دشوار و مشکلات

  9. مراقبت از تغذیه و سلامت فردی

  10. تقویت معنویت



نتیجه اینکه تاب آوری، یک مهارت آموختنی است و افراد تاب آور آگاهانه و هوشیارانه عمل می کنند، این واقعیت را پذیرفته اند که موانع نیز بخشی از زندگی هر انسان است، دارای منبع کنترل درونی هستند، از مهارت های حل مسئله برخوردارند، ارتباطات محکم اجتماعی دارند، قادرند متناسب با موقعیت درخواست کمک کنند، احساس ارزشمندی می کنند، خوش بین هستند و توانائی همدلی در آنها بالاست.



 توجه به موارد فوق در ورزشکاران باعث می شود که در صورت نیاز آموزش این مولفه ها باعث افزایش و تحکیم سطح آمادگی روانی آنان باشد.



  پریا مژگانی، مژگان سعیدی، نسرین نازیی - گروه روانشناسی هیئت پزشکی ورزشی استان کرمانشاه



-------------------------------------------------------------------------



منابع:



بشارت، محمدعلی؛ صالحی، مریم؛ شاه محمدی، خدیجه؛ نادعلی، حسین؛ زبردست، عذرا (1387). رابطه تاب آوری و سخت کوشی با موفقیت ورزشی و سلامت روانی در ورزشکاران. نشریه روان شناسی معاصر، (2) 3، 49-38.



بشارت، محمدعلی؛ عباسی، غلامرضا؛ شجاع الدین، صدرالدین (1381). بررسی رابطه بین عزت نفس و موفقیت ورزشی در فوتبالیست ها و کشتی گیران. نشریه حرکت، 12، 44-31.



حق شناس، روح اله؛ مرندی، سید محمد؛ مولوی، حسین؛ خیام باشی، خلیل (1385). مقایسه برخی ویژگی های روانشناختی دانشجویان ورزشکار آسیب دیده و غیر آسیب دیده. فصلنامه المپیک، (4) 14، 72-61.



Darvishi, sh., Marati, A., & Amirpour, B. (2015). Effectiveness of emotional intelligence on mood profile in female student athletes. Journal of Research & Health, 5 (1) , 21-27.


ارسال نظر

شما در حال ارسال پاسخ به نظر « » می‌باشید.