گرفتگی‌های عضلانی معمولا  زمانی به وجود می‌آید که فرد با انجام ورزش‌های سنگین، عضلات را مجبور می‌کند تا انرژی خود را از طریق سیکل بی‌هوازی کسب کنند که در نتیجه‌ی آن، ماده‌ای تحت عنوان اسید لاکتیک در عضلات به وجود می‌آید که بسته به اینکه کدام عضله درگیر شده باشد، ایجاد درد می‌کند. به علت ارتباط مستقیمی که گرفتگی‌های عضلانی با میزان کاهش مایعات بدن دارد، این عارضه بیشتر در فصول گرم سال و نیز پس از انجام ورزش‌های سنگین بروز می‌کند.

تا هنگامیکه اسید لاکتیک در عضله وجود دارد درد عضله هم باقی خواهد ماند لذا توصیه می‌شود به منظور پیشگیری و تسکین درد ناشی از گرفتگی‌های عضلانی، ‌قبل، حین و بعد از انجام ورزش میزان مصرف مایعات را افزایش داد.

تقویت سیستم‌های قلبی، عروقی و نیز تنفسی و تامین املاح و مواد معدنی بدن _ قبل از انجام ورزش و حین آمادگی و یا در اردوهای ورزشی _ از دیگر اقداماتی است که در جهت کاهش بروز گرفتگی‌های عضلانی مفید است.

بهترین اقدام در حین بروز گرفتگی‌های عضلانی افزایش دادن جریان خود به ناحیه مورد نظر است؛ با انجام ماساژ و گرم کردن عضو، میزان جریان خون در عضله منطقه مورد گرفتگی افزایش می‌یابد و بدین صورت درد آن تحلیل خواهد رفت.

اسپاسم‌های عضلانی با گرفتگی‌های عضلات تفاوت دارد، آسیب بافت بیشتر مواقعی بروز می‌کند که آسیب‌های ورزشی عضلات _ نظیر کوفتگی عضلات و آسیب مفاصل که احتمال خونریزی در آنها وجود دارد _ اتفاق بیافتد که در هنگام بروز این نوع آسیب نباید از کمپرس گرم استفاده کرد بلکه بالعکس باید از کمپرس سرد استفاده کرد و عضو بی‌حرکت نگه داشته شود.

باید دانست یکی از مهمترین عواملی که در گرفتگی و اسپاسم عضلات نقش دارد کاهش ذخایر انرژی بدن است که در برخی از انواع ورزش‌ها؛ ورزش‌هایی که بیش از یک ساعت به طول می‌انجامد، ذخایر انرژی بدن ‌گلیکوژن باید افزایش داده شود.

اسپاسم‌های عضلانی در هنگام خواب در افرادی‌که ورزش‌های سنگین انجام داده‌اند به‌واسطه چرخه انرژی بی‌هوازی و تولید اسید لاکتیک در عضلات طبیعی تلقی می‌شود اما همین گرفتگی‌های عضلانی در افرادی‌که فعالیت عادی خود را در طول روز داشته‌اند و ورزش سنگین هم انجام نداده‌اند، غیرطبیعی بوده و باید به منظور شناسایی علت آن آزمایشات خون از لحاظ میزان الکترولیت‌های خون نظیر پتاسیم، کلسیم و سدیم و موارد دیگر انجام شود.

به منظور پیشگیری از بروز این عوارض در ورزشکاران و تامین ویتامین‌ها و الکترولیت‌های مورد نیاز بدن، از میوه‌ها، غلات و نیز پروتئین‌های حیوانی بسته به شرایط فردی، جنسی، مرحله رشد، نوع ورزش و زمان آن که در اردو باشد و یا مسابقات، رژیم غذایی مناسبی در نظر گرفته می‌شود.

زمانی‌که گرفتگی عضلانی رخ می‌دهد بهترین اقدام گرم کردن و ماساژ ناحیه است و به منظور دستیابی به این هدف دو سیستم به‌نام پدیده گرم کردن در ورزش مطرح است که اولی شامل گرم کردن عضله و سپس انجام حرکات کششی است و دیگری گرم کردن همراه با فعالیت یا افزایش ضربان قلب به اندازه ۵۰ درصد میزان پایه آن و سپس انجام فعالیت‌های کششی می‌باشد. هر دو حالت از منظر طب ورزشی مورد تایید قرار گرفته‌اند که در صورت انجام درست آن، میزان گرفتگی‌ها به مقدار چشمگیری کاهش می‌یابد.

استفاده از مسکن‌هایی نظیر آسپرین، ایبوپروفن و ... در شرایط عدم تجویز توسط پزشک مربوطه، در حین دردهای ناشی از گرفتگی عضلات و اسپاسم به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.

شایعترین منطقه درگیری گرفتگی عضلات و اسپاسم شامل ساق پا است چرا که بیشترین فعالیت را دارد .

دکتر منصور روزدار/رئیس هیات پزشکی ورزشی استان خوزستان