چگونه زلزله برسلامت روانی بازماندگان تاثیر می گذارد؟
زلزله و آثار روانی آن !
زلزله هایی که در روز های اخیر در منطقه سرپل ذهاب رخ داد. و باعث جان باختن بسیاری از هموطنان عزیزمان شد، نه تنها باعث ویران شدن خانه آن ها شده بلکه بر روی ذهن آن ها نیز تاثیر چند برابر گذاشته است.کارشناسان می گویند زلزله و آثار روانی آن باعث تاثیری غیر قابل توصیفی در افراد می شود.این اثرات شامل کنترل شدید بر همه چیز توسط افراد می شود که با مرور زمان این وضعیت زندگی را برای آن ها بسیار سخت خواهد کرد.
واقعیت این است که کشور عزیزمان ایران ،در منطقه ای زلزله خیز قرار دارد.که ضروری است آمادگی مواجهه با این خطر طبیعی را داشته باشیم.زلزله یکی از فاجعه های طبیعی است که زندگی ما را تهدید می کند اگر چه اقدامات لازم برای رویارویی با زلزله از اهمیت خاصی برخوردار است اما ترس ناشی از زلزله باعث ایجاد تغییرات روانی در سطوح مختلف بر اساس فرد می شود.
متخصصان روانشناسی اعتقاد دارند افرادی که این وحشت را تجربه می کنند پس از آن به افرادی شدیدا کنترل گرا تبدیل می شوند و بدین ترتیب زندگی خود و افراد اطراف خود را بسیار دشوار می کنند.
زلزله باعث ایجاد اثرات متنوعی روانشناسی در افراد می شود.
برخی از مردم زلزله را بسیار راحت قبول می کنند ولی بسیاری دیگر تا پایان عمر خویش نمی توانند آن را قبول کنند و همواره با یاد آوری آن دچار اثرات متنوع روانی می شوند. افرادی که درمعرض زلزله قرار می گیرند احساس هایی مانند : (درد بدن ،ناچار بودن ).این افراد همواره ترس از دست دادن را با خود به یدک می کشند. متخصصان روانشناسی می گویند : بسیاری از رفتارها در این افراد افراط گرایانه خواهد بود ولی بزرگترین تغییر روانشناسی در آن ها کنترل گرا بودن افراطی است.
وحشت از ادامه زندگی بدون وجود منابع عاطفی و مالی باعث ایجاد فشار روانی در افراد شده و سلامت روحی و روانی وی را به خطر میاندازد و باعث ظهور مشکلات رفتاری و روانی مثل اختلال در تمرکز و تصمیمگیری، عدم کنترل احساسات، احساس گناه و ناامیدی، اختلال در خواب و کابوسهای شبانه، بیتفاوتی و گوشهگیری نسبت به همهچیز و همهکس، شبادراری و خوابهای وحشتناک در کودکان، اضطراب و افسردگی میشود.
این انسانها برای این که بتوانند دوباره به زندگی عادی بازگردند، نیاز به کمک دارند. به همین ترتیب، اعزام مددکار و مشاور و متخصصان روانشناسی و رفتاری به مناطق زلزله زده ،اگر بیشتر از کمک های مالی ارزش بیشتری نداشته باشند، کمتر از آن نیز نیست.
از نگاه رفتاری مراحل مختلف واکنشهای روانی پس از زلزله عبارتند از:
1). مرحله تماس با ضربه: چند دقیقه پس از حادثه بروز می کند، افراد دچار وحشت شدید می شوند و قدرت انجام هیچ کاری را ندارند و به قول معروف خشکشان میزند. این مرحله معمولا کوتاه و گذراست.
2). مرحله قهرمانگرایی: در ساعات اولیه وقوع حادثه بین افراد حاضر در صحنه همبستگی ایجاد میشود و اشخاص سالم برای کمک به دیگران به شدت کمک میکنند.
3). مرحله فراموشی غم: یک هفته تا چند ماه پس از بروز حادثه همزمان با رسیدن نیروهای کمکی، افراد امیدوار میشوند و حالت آرامش و احتمالا نشاط پیدا میکنند.
4). مرحله رو به رو شدن با واقعیت: دو تا سه ماه بعد از زلزله بروز می کند. در این مرحله افراد تازه متوجه عمق خسارات و فقدانهایشان میشوند یعنی مجددا روحیه خود را از دست میدهند، به شدت افسرده و مضطرب میشوند و احساس تنهایی میکنند.
5). مرحله تجدید سازمان: شش ماه تا یک سال بعد از وقوع حادثه بروز میکند. در این مدت فرد درک میکند که باید متکی به خود باشد. عدم رسیدن به تعادل در این مقطع منجر به باقی ماندن علائم روانی مثل افسردگی در فرد میشود.
همان طور که در بالا اشاره کردیم زلزله در افراد آثار روانشناسی یکسانی ندارد، بعضی افراد نسبت به بعضی دیگر بیشتر دچار آسیب می شوند.
اعزام روانشناسان، روانپزشکان و مشاوران داوطلب به مناطق زلزلهزده کمک بزرگی به پیشگیری از آسیبهای رفتاری و روانی بعدی خواهد کرد. ممکن است آسیب دیدگان در این حادثه به خاطر شرایط ویژه دچار پرخاشگری و رفتار تهاجمی شوند که با انجام اقدامات لازم می توان این رفتارها را در آنها ابتدا تعدیل و سپس حذف کرد.
گردآورنده: نسرین نازئی کمیته روانشناسی هیأت پزشکی ورزشی استان کرمانشاه