بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی حدود دو میلیارد نفر بزرگسال دچار اضافه وزن و ۶۵۰ میلیون نفر در جهان چاق می باشند. چاقی و اضافه وزن یکی از عوامل مهم و موثر در بروز بیماریهای غیر واگیر مرتبط با تغذیه است، که بدنبال تغییر در الگوی مصرف غذایی، مصرف بی رویه مواد قندی و چربیها، غذاهای چرب و سرخ شده، فست فودها و کم تحرکی منجر به اضافه وزن و چاقی شده و خطر بروز بیماریهای غیر واگیر از جمله بیماریهای قلبی – عروقی، دیابت، سرطان، فشار خون بالا، دیس لیپیدمی و ...را افزایش می دهد.

در حاضر در دنیا و به تبع آن در ایران و استان آذربایجان شرقی روند بیماری­های غیرواگیر هشدار دهنده است. روزانه ۸۰۰ تا ۸۵۰ مرگ در کشور بوقوع می پیوندد که حدود ۴۶% آنها بعلت بیماری­های قلبی عروقی و ۱۴% آن به سبب سرطانهاست.

بررسی های انجام شده در خصوص علل زمینه ای موثر در بروز و شیوع بیماری های قلبی-عروقی، دیابت، سرطان ها و ... نشان می دهد که چاقی از عوامل بسیار مهم و جدی در بروز این مشکلات به شمار می آید. اضافه وزن و چاقی پنجمین عامل خطر مرگ و میر در دنیا و سومین عامل خطر در کشور بوده و طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ۴۴% بار دیابت، ۲۳% بار نارسایی قلبی و بین ۷% و ۴۱% بار سرطان های مرتبط را می توان به اضافه وزن و چاقی نسبت داد. چاقی با عوارضی همچون افزایش فشارخون، بیماری های قلبی، دیابت، سنگ های صفراوی، واریس، بواسیر، افزایش چربی خون، نقرس، آرتروز، کمردرد، تنگی نفس، بیماری های کبد وکیسه صفرا، سرطان های کولون و رکتوم، پروستات در مردان و سرطان سینه و تخمدان و مشکلات باروری در زنان و نهایتا کاهش عمرانسان مرتبط است.

در این میان، اضافه و چاقی در کودکان تهدیدی جدی تر از بزرگسالان مطرح می شود.

چاقی کودکی و نوجوانی به عنوان یک چالش جدی قرن ۲۱ و یک مشکل حاد بهداشت عمومی در جهان مطرح است. بر اساس گزارش WHO شیوع جهانی اضافه وزن و چاقی دوران کودکی از ۲/۴ درصد در سال ۱۹۹۰ به ۷/۶ درصد در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است ( ۶۰ درصد افزایش). انتظار می رود این روند تا سال ۲۰۲۰ به ۱/۹ درصد ( ۶۰ میلیون کودک) افزایش یابد.

کودکان دارای اضافه ­وزن به احتمال زیاد در آینده بزرگسالان چاقی خواهند بود و نسبت به کودکان بدون اضافه­ وزن به احتمال زیاد به دیابت و بیماری­های قلبی و عروقی در سنین جوانی، که به نوبه خود با شانس بالاتر مرگ زودرس و ناتوانی بزرگسالی همراه است، مبتلا می ­شوند. در واقع کودکان و نوجوانان چاق هم از پیامدهای کوتاه­ مدت و هم از پیامدهای بلندمدت چاقی رنج می­ برند.

در ایران براساس نتایج مطالعه عوامل خطر بیماری های غیرواگیر در سال ۱۳۹۵، حدود ۶۰% جمعیت ۱۸ سال و بالاتر در ایران دچار اضافه وزن و چاقی هستند. چاقی در کودکان و نوجوانان کشور نیز روند افزایشی را طی می کند بطوری که حدود ۱۴% کودکان ۲۳-۱۵ ماهه کشور در معرض خطر اضافه وزن هستند و در برخی استان ها از جمله گیلان، مازندران، آذربایجان شرقی، غربی و اردبیل به حدود ۲۰% هم می رسد. مطالعه کاسپین در سال ۱۳۹۴ نیز نشان داده است که در حدود ۲۰% نوجوانان ۱۸-۷ ساله کشور دچار چاقی شکمی هستند. تغذیه ناسالم و مصرف بی رویه فست فودها، نوشابه های گازدار و سایر نوشیدنی های شیرین، شیرینی و شکلات، چیپس و غذاهای سرخ شده، مصرف کم سبزی و میوه و منابع غذایی حاوی فیبر در کنار تحرک بدنی ناکافی مهمترین علل بروز اضافه وزن و چاقی در کشور بشمار می روند.

در چنین شرایطی بهره مندی از اصول پیشگیری اولیه، انجام مداخلات آموزشی و اجرایی، اصلاح باورها و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی و تدوین و اجرای برنامه های مداخلاتی موثر بعنوان یک ضرورت مورد تاکید قرار می گیرد. همکاری و همدلی سازمان ها و ادارات در جهت اطلاع رسانی و انجام مداخلات اجرایی جهت پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی و در نهایت کمک به ارتقاء سلامت جامعه، ضروری و حائز اهمیت است. بطوریکه از این طریق می توان در کنار بهره گیری از رفتارهای سلامت از اضافه وزن و چاقی پیشگیری نموده و تا حد زیادی از بار این بیماری و بیماری های مرتبط کاست.

در همین راستا، در چارچوب سند ملی تغذیه و امنیت غذایی با هدف "توقف افزایش شیوع چاقی" بسیج ملی "پیشگیری و کنترل چاقی با تغذیه سالم" از ۱۵ تا پایان دی ماه سال جاری بطور هماهنگ در سطح کشور به اجرا گذاشته می­ شود، تا با همکاری همه دست اندرکاران سلامت شاهد ارتقا سلامت مردم کشور باشیم.

دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی