قهرمانان ورزشی، بدن‌هایشان را به روش‌های مختلف اما با هدف مشترک رسیدن به بهترین کارایی و عملکرد ممکن پرورش می‌دهند. شما اغلب عضلاتتان را آماده می‌کنید اما به اهداف بزرگتان دست پیدا نمی‌کنید. مانعی سر راه شما قرار دارد و آن در بسیاری از مواقع فعالیت‌های مغز شماست. با استفاده از نوروفیدبک می‌آموزید که چگونه بطرز مؤثر و کارآمدی مغزتان را برای رسیدن به شرایط مطلوب اصلاح و تربیت نمایید. نوروفیدبک یکی از لوازم اساسی مورد استفاده تیم‌های بزرگ ورزشی و قهرمانان المپیک برای دست یافتن به عملکرد بهینه است. نوروفیدبک طی جلسات مختلف، مغز را برای فعالیت با الگوی مناسب پرورش می‌دهد. این حالت در برگیرنده افزایش یا کاهش فعالیت امواج خاصی در مناطق خاصی از مغز است. فعالیت امواج مغزی شما به شکل برانگیختگی در بدن یا مغزتان بروز می‌کند. برای اینکه یک ورزشکار موفق باشد لازم است بدنش در حالت برانگیخته و ذهنش در آرامش باشد. این حالت غالباً قرار گرفتن در «Zone» نامیده می‌شود. هرکدام از امواج مغزی (بتا، آلفا، تتا و دلتا) باید در سطح خاصی از فعالیت باشند تا این وضعیت حاصل شود.

نوروفیدبک (EEG بیوفیدبک) قابلیت بازآموزی فعالیت امواج مغزی برای کسب بهترین عملکرد در ورزشکاران رشته‌های مختلف ورزشی را فراهم می‌کند. برای مثال برای آرام‌سازی ذهن هنگام تیراندازی با کمان می‌توان از نوروفیدبک کمک گرفت. نوروفیدبک همچنین می‌تواند برای بهبود تمرکز، کارکرد شناختی و کنترل هیجانات و مسائل بوجود آمده بدنبال ضربه‌های مغزی و یا صدمات سبک وارده به افزایش تعادل فیزیکی در ژیمناستیک، اسکیت روی یخ، اسکی و... استفاده شود. نوروفیدبک همان بیوفیدبک امواج مغزی است. معمولاً یک جفت الکترود روی پوست سر و یک یا دو الکترود هم به لاله گوش‌ها وصل می‌شوند. این وسیله فیدبک سریع صوتی یا تصویری از فعالیت امواج مغزی فرد به او درآمد می‌دهد. فعالیت الکتریکی مغز به کامپیوتر فرستاده می‌شود. ما معمولاً بدلیل ناآگاهی از فعالیت امواج مغزی خود، از تأثیرگذاری مناسب و مطمئن بر آن‌ها ناتوانیم. در حالیکه نمایش این امواج روی صفحه مانیتور و فقط چند هزارم ثانیه پس از تولید آن‌ها، به ما این امکان را می‌دهد که از طریق فرایند شرطی‌سازی عامل آن‌ها را تغییر دهیم. اکنون و به این ترتیب ما واقعاً قادر به بازآموزی مغزمان شده‌ایم. در ابتدا تغییرات کوتاه‌مدت هستند اما پس از مدتی دوام بیشتری می‌یابند و با استمرار بیوفیدبک، تمرین و مدیریت، این آموزش در اکثر افراد اتفاق افتاده و تداوم می‌یابد.

محل قرار دادن اکترودها بر مبنای نقشه مغزی بدست آمده از الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG) و مناطق مغزی مرتبط با کارکردهای خاص تعیین می‌شود.

حوزه دیگر تأثیرگذاری نوروفیدبک بر ورزش، افزایش تعادل فیزیکی در ورزشکاران است. فواید حاصل از افزایش تعادل فیزیکی بر ورزش‌هایی مانند ژیمناستیک، اسکی، اسکیت روی یخ، هاکی، اسکیت، اسنوبورد، باله و حتی تنیس، بسکتبال، بیس‌بال، فوتبال، والیبال و هنرهای رزمی واضح و روشن است. همچنین گاهی مشکلات تعادلی به دنبال صدمات مغزی در ورزش‌هایی مانند اسکی یا هاکی بوجود می‌آیند.

 برای مثال بازیکنان تیم فوتبال آث‌ میلان ایتالیا هر دو هفته یکبار، در اتاقی با دیوارهای شیشه ‌ای، به نام «اتاق ذهن» (MindRoom) جمع می ‌شوند. دراین اتاق هر بازیکن مقابل یک کامپیوتر می‌نشیند و امواج مغزی خود را –به صورت شبیه سازی شده- روی صفحه مانیتور تماشا می‌کند. هراز گاهی یک پالس نافرم روی صفحه ظاهر می شود : ضربه پنالتی که مقابل یوونتوس از دست رفت یا خشم ناشی از نیمکت‌ نشینی در بازی قبل. وقتی این پالس ‌های ناگهانی ظاهر می‌ شوند، کار بازیکن این است که افکار ناجور را از خود دور کند و سعی کند به آرامش لازم دست یابد. پشت دیوار شیشه ‌ای اتاق، دکتر برونو دمیکلیس، روان‌شناس ورزشی تیم که امواج مغزی ستارگان را تماشا می‌کند، وضعیت تمرکزی آن ‌ها را ارزیابی کرده و گهگاه دستورات لازم را در گوشی ‌های آن‌ها زمزمه می‌ کند.

 دکتر برونو دمیکلیس (BrunoDemichelis)، روانشناس ورزشی ، در جلسه سالیانه BFE در برلین، درباره اتاق ذهن و استفاده بازیکنان آث ‌میلان از نوروفیدبک توضیحاتی ارائه کرد. در این جلسه دکتر دمیکلیس به استفاده موفقیت‌آمیز از بیوفیدبک به منظور کسب آمادگی برای ضربات پنالتی، پاس ‌های صحیح و احیا بازیکنان پس از یک تمرین سخت اشاره کرد و همچنین درباره افزایش قابل توجه در توانایی کنترل تغییرات ضربان قلب بازیکنان آث‌ میلان صحبت کرد. اتاق ذهن همان سلاح مرموزی است که به آث ‌میلان کمک کرد تا منچستر یونایتد را با نتیجه ۳ بر صفر شکست دهد و به مسابقه فینال لیگ قهرمانی اروپا در تاریخ ۲۳ می ۲۰۰۷ در آتن یونان راه یابد.

مارس ۲۰۰۶، داریو سیمیچ (DarioSimic)،  به تازگی همراه تیم ملی کرواسی از بازی مقابل آرژانتین در باسل برگشته است. داریو در این بازی که با نتیجه ۲-۳ به نفع کرواسی تمام شد، گل پیروزی بخش تیمش را به ثمر رساند. او می گوید : «لحظات سختی بود. من توانستم تمرکزم را حفظ کنم. آنچه به من کمک کرد برنامه ای بود که روانشناس تیممان، دکتر دمیکلیس، در آث میلان بکار گرفته بود. بازیکنان تیم های بزرگ باید بر مشکلات بسیاری غلبه کنند. باید بتوانی خودت را از استرسی که هنگام تمرین، سفر و بازی روی هم انباشته می شود خلاص کنی. اینکه بتوانی خودت را در بهترین فرم حفظ کنی و آماده باشی تا هر وقت لازم شد به زمین بروی کار خیلی مشکلی است. باید بگویم که آث میلان این توانایی و اعتماد به نفس را به من داد.» دکتر دمیکلیس درباره داریو می گوید : «داریو یک قهرمان واقعی است. تنها در چند جلسه ما توانستیم فرمول مناسبی برای تحلیل و بهبود وضعیت ذهنی او پیدا کنیم. به این ترتیب او توانست قابلیت تحرک، کنترل استرس و رفتارش را، در زمانیکه به زمین فرستاده می شود بهبود بخشد.»

در کلینیک روانشناسی و روانپزشکی آرام  خدماتی نظیر نوروفیدبک و بیوفیدبک می تواند موجب کاهش اضطراب ورزشکاران، افزایش تعادل فیزیکی آنها و همچنین ارتقا عملکرد ورزشکاران شود. انواع پروتکل های درمانی نوروفیدبک نظیر آلفا-تتا نوروفیدبک، افزایش موج SMR و z-score نوروفیدبک در این کلینیک از خدمات اختصاصی این کلینیک برای ورزشکاران می باشد.

هوشنگ اسماعیلی

کارشناس ارشد روانشناسی بالینی