برای دستیابی و حفظ تندرستی رعایت اعتدال در جنبه های مختلف زندگی ضروری است. یکی ا زجنبه های مهّم زندگی حرکت و سکون (ورزش)  بدنی است، هر چند جامعه ی امروزی به طور کلّی دچار نوعی رخوت و کاهش فعّالیت و تحرک بدنی است امّا هستند کسانی که در اثر زیاده روی در حرکت نیز دچار مشکل می شوند گر چه  حرکت یک مفهوم کلی است امّا منظور از حرکت امروزه همان ورزش (حفظ تندرستی) است!

تعریف ورزش و لزوم آن:

ریاضت یا ورزش در طب سنتی ایران اهمیت فراوان دارد، به طوری که حکیم ابوعلی سینا در کتاب قانون در بحث تدابیر مشترک، حفظ سلامتی مهم ترین تدبیر در تدرستی را در درجه ی نخست ورزش کردن و سپس تدبیر غذا و تدبیر خواب می داند و از این رو سخن خود را با تدبیر ورزش آغاز می کند.

اما چرا ورزش به این حد مهّم است؟ زندگی بدون صرف غذا محّال است و غذایی که تمامی آن به طور کامل مورد استفاده بدن قرار گیرد معمولاً وجود ندارد بلکه در هر مرحله از مراحل هضم بخشی از آن به صورت مادّه زاید در می آید و طبیعت می کوشید آن را ازطریق مدفوع، ادرار، عرق و راه های دیگر از بدن دفع کند. امّا همیشه مقدار کمی از این مواد زاید دفع نمی شوند و در بدن باقی می مانند که به مرور زمان تجمّع پیدا کرده سبب بیماری می شوند، به این جهت چاره ای جز خارج نمودن آن ها از بدن وجود ندارد امّا اگر اخراج این مواد به وسیله ی دارو مد نظر باشد باید آگاه بود که هیچ دارویی حتی گیاهی بدون ضرر نیست زیرا دارو در عین حال مواد زاید را می راند، بخشی بخشی هر چند اندک از خلاط و مواد مورد نیاز و ضروری را نیز بیرون می راند و بر اثر آن نیروی اندام ها و قوت بدن کاهش می یابد، لذا بهترین راه برای دفع این مواد زاید ورزش و حرکت بدنی است.

در پزشکی ایرانی ورزش چنین تعریف می شود: حرکتی است تابع اراده و هرگاه که انسان ورزش کند اندام هایش از حرکت گرم شده و حرارت غریزی بر می افروزد و تازه می شود.

ابن سینا ورزش را حرکتی می داند که منجر به سریع شدن و عظیم شدن تنفس گردد.

فواید ورزش در طب ایرانی

1. ورزش باعث تولید و افزایش حرارت غریزی می شود.
2. ورزش با تولید گرمای ملایم در بدن مواد دفعی را رقیق کرده و به طور منظم و مرّتب آن ها را از جای خود حرکت داده و خروج آن ها از بدن کمک می کند و مانع تجمع مواد زاید و ایجاد بیماری می شود.
3. بر اثر ورزش مفاصل، تاندون ها، رباط ها و عظلات محکم می گردد.
4. اندام ها بر اثر ورزش برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می یابد زیرا مواد دفعی آن ها خارج شده و جای غذا خالی مانده است.
5. نیرو های جاذبه و دافعه ی اعضای بدن بر اثر ورزش تقویت می شوند.
6. رطوبت های بدن دراثر ورزش رقیق می گردد و مسامات (منافذ ریز بدن) باز می شوند.

ورزش نا به جا

البته همین ورزش اگر به شکل و اندازه مناسب صورت نگیرد خود مشکل ساز خواهد بود. فردی را تصور کنید که پس از سال ها بی تحرکی تصمیم به ورزش می گیرد، بدن این فرد به احتمال زیاد انباشته از مواد نامناسب است، ورزش کردن مخصوصاً اگر شدید باشد، باعث افزایش حرارت بدن وی و رقیق شدن مواد غلیظ و چسبنده آن می شود و این رقیق شدن منجر به حرکت مواد و جابه جایی آن ها خواهد شد. ممکن است این مواد به اندام های ضعیف و حیاتی سرازیر شوند و مشکلات مختلف و گاهی خطرناک مثل گرفتگی عروق را بدنبال داشته باشند. چنین افرادی باید در قدم اوّل زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی رژیم های غذایی مناسب و دستورات پاکسازی را انجام دهند و به تدریج ورزش را شروع کنند.

دکتر محمد عسکر فراشا/ متخصص طب سنتی/ هیات پزشکی ورزشی  یزد