این سندروم در هر دو جنسیت و در سه دهه اول زندگی افراد دیده می شود. در بیشتر مواقع سندروم پلیکا دلیل شناخته شده ای ندارد و در ۶۰% موارد بصورت دوطرفه دیده می شود. در سایر موارد در ارتباط با ضربه، سندروم پرکاری، وجود هماتوم، دیابت و بیماریهای التهاب مفصلی دیده می شود. علائم آن شامل، درد جلوی زانو، صدای کلیک و احساس پوپ در مفصل کشککی رانی زمان فعالیتهای تحمل بار از جمله اسکات است. در نوجوانان معمولا در زمان جهش رشدی بروز می کند. علائم سندروم پلیکا غالبا با استفاده مکرر از زانو یا در فعالیت های سنگین که شامل حرکات فلکشن و اکسنتشن زانو می باشد بروز می کند. براساس موقعیت بروز درد، این سندروم به دسته های فوق کشککی، مدیال کشککی و زیر یا لترال کشککی تقسیم می شوند. پلیکا غشایی از ساینوویال است که در اغلب زانوها وجود دارد. در شرایط نرمال، این غشا نازک و غالبا شفاف است. پلیکا سمت مدیال کشکک که از نظر کلینیکی اهمیت بیشتری هم دارد، از سر بالایی خود به عضله آرتیکولاریز جنو(articularis genus) اتصال دارد و در سر دیستال به غشای سینوویال بین مفصلی و لیگامان کشککی- درشت نی در سمت مدیال لایه چربی پشت کشکک اتصال پیدا می کند. بسته به موقعیت قرارگیری، اندازه و میزان کشسانی پلیکا، ممکن است در زاویه ۷۰ تا ۱۰۰ درجه خم کردن زانو بین تاندون چهارسر و کندیل استخوان ران گیر کند و علائم مکانیکی ایجاد کند. این سندروم زمانی پاتولوژی می شود که کیفیت ذاتی آن بدلیل پروسه التهابی که باعث تغییر انعطاف پذیری بافت سینوویال شود، تغییر کند. در این صورت و طی پروسه التهابی، پلیکا تبدیل به یک بافت غیرالستیک، سفت، ضخیم و فیبروتیک می شود و در وضعیت خم شدن زانو، بین ران و کشکک گیر می افتد و علائم درد غیراختصاصی ناحیه قدامی و قدامی داخلی زانو را بوجود می آورد. بدلیل اتصال غیرمستقیم به عضله کوادریسپس، ضعف این عضله و عدم تعادل قدرت آن، همچنین فلکشن طولانی مدت زانو می تواند نقش مهمی در بروز علائم این سندروم داشته باشد.

روش تشخیص:

گرفتن تاریخچه بیماری و درد، تستهای کلینیکی و تصویربرداری از جمله راههای تشخیص این سندروم هستند. بعضی بیماران سابقه یک ضربه گنگ یا پیچش در زانو را گزارش میکنند که با التهاب و تجمع مایع در زانو همراه بوده است که منجربه درد متمرکز سمت داخلی زانو شده است. گاهی هم درد قدامی زانو با افزایش فعالیتهای ورزشی یا کاری، همراه با فلکشن و اکستنشن مکرر گزارش می شود که مفصل کشککی رانی را تحریک می کند. گاهی علائم کلاسیک سندروم در فازهای اولیه فعالیت های ورزشی حذف می شود، اما با تاخیر چند ماهه دوباره بروز می کند و فرد را از ادامه فعالیت باز می دارد.

تست های کلینیکی:

برای معاینه لازم است فرد کاملا ریلکس روی تخت بصورت طاقباز دراز بکشد و هردوپا بر روی تخت دراز باشند. با حرکت انگشت دست معاینه کننده، چین خوردگی پلیکا در اطراف خط مفصلی بخش جلویی زانو لمس می شود که بر روی کندیل داخلی فمور حرکت می کند. در حالی که این لمس در بعضی افراد درد خفیفی ایجاد میکند. این امر اهمیت دارد که این حس با سمت مقابل مقایسه شود. در موارد شدید این سندروم، یک ساختار طنابی در بخش قدامی- داخلی زانو قابل لمس است که غالبا در اکستنشن زانو احساس کلیک ایجاد میکند.

یکی از تستهای معروف این سندروم هاگستون (Hughston’s plica test) است. در این تست بیمار طاقباز دراز میکشد و معاینه کننده در سمت پای درگیر می ایستد. سپس با یک دست خود پاشنه بیمار را نگهداشته و تیبیا را به سمت داخل می چرخاند و با دست دیگر زانوی بیمار را نگه میدارد و کشکک را به سمت مدیال هدایت می کند در حالی که شروع به فلکشن و اکستنشن زانو می کند. درد و صدا در حدود دامنه ۳۰ تا ۶۰ درجه در جهت اکستنشن زانو می تواند به نفع این سندروم باشد.

تست دیگر استاتر (stutter test) نام دارد. در این تست بیمار بر روی یک صندلی می نشیند و زانو ها ۹۰ درجه فلکس و پاها آویزان است. معاینه کننده انگشت اشاره و میانی خود را در مرکز کشکک می گذارد و از بیمار می خواهد که به آرامی زانوی خود را به اکستنشن ببرد. حرکت ناگهانی و پرش انگشت معاینه گر بر روی کشکک که غالبا در دامنه ۴۵ تا ۷۰ درجه اکستنشن رخ می دهد می تواند به نفع این مشکل باشد. این امر گاهی با کریپیتاسیون هم همراه است.

مثبت شدن هردو این تستها احتمال وجود سندروم پلیکا را بیشتر می کند. هرچند که باید تشخیص افتراقی آن با مواردی چون استئوکوندرال دیسکانت، پاتولوژی مینیسک، نیمه دررفتگی کشکک، سندروم لایه چربی هوفا، کندرومالشیا، آرتروز مفصلی، سندروم طناب ایلیو تیبیال، بی ثباتی لیگامانی و التهاب تاندون کشککی داده شود.

منبع:

Lee P, Nixion A, Chandratreya A, etc. ”Synovial Plica Syndrome of the Knee: A Commonly Overlooked Cause of Anterior Knee Pain”. A review article. Surg J ۲۰۱۷;۳: e۹–e۱۶

ترجمه: فیزیوتراپیست دکتر رز فولادی

نایب رییس هیات پزشکی ورزشی مازندران