اضطراب و هورمون ها

اضطراب بصورت ساده عبارت است از یک احساس   ناخوشایند ومبهم ، تشویش و نگرانی که علت یا منشا آن شناخته شده نیست. اضطراب همچنان شامل عدم اطمینان ؛ درماندگی ( ناچاری ) ، تنش و برانگیختگی جسمی میشود.فردی که مضطرب است بیشتر نگران تهدیدهای احتمالی است که فکر میکند تحت کنترل او نیستند. منظور از ناشناخته بودن منشا اینست که شخص مضطرب است ولی مشخصا علت آن را نمیداند و توضیح قانع کننده ای برای خود ندارد. این نوع تحربه بر رفتار ، خلق (مزاج) وتفکر فرد تاثیر میگذارد.

علل اضطراب : به طور کلی به سه بخش عمده تقسیم میشوند :

عوامل ارثی : تحقیقات انجام شده نشان میدهد که ژنتیک یکی از عوامل عمده اضطراب است و به همین دلیل احتمال بروزاضطراب در فرزندان افراد مضطرب بالاتر است. البته الگو قرار دادن رفتار پدر و مادر ویادگیری و تکرار کارهای آنان نقش مهمی در اضطراب فرزندان دارد (عامل اجتماعی _ براساس نظریه البرت بندورا ) 

عوامل بیولوژیک و جسمی :

براساس مطالعاتی که تا به حال انجام شده ، مقدار بعضی از هورمون ها در افراد مضطرب غیرعادی است.هورمون ها سهم بسیار حیاتی در تنظیم متابولیسم (سوخت و ساز ) بدن ایفا میکنند. بنابراین هر انچه که بتواند در سیستم هورمونی اختلال ایجاد کند میتواند برای بدن خطر ساز باشد . آدرنالین و کورتیزول دو نوع هورمون هستند که بی نظمی در مقدار آنها میتواند باعث اضطراب یا شدت آن شود.

عوامل محیطی و اجتماعی :

جدا از علل ارثی و جسمی ، عوامل محیطی و اجتماعی نیز در بوجود امدن اضطراب دخیل هستند ، تحقیقات نشان داده که خشونت های خانوادگی نه تنها سبب مشکلات رفتاری در میان اطفال میشود همچنان درافزایش  فشارهای اجتماعی نیز نقش دارد.

کورتیزول یکی از هورمون های بدن است که توسط غده آدرنال یا فوق کلیه ترشح میشود . ترشح کورتیزول در جریان واکنش بدن به استرس در سطح بالایی صورت میگیرد و نیز بدلیل آنکه کورتیزول مسئول چند تغییر مربوط به استرس در بدن است به آن هورمون استرس گفته میشود.

کمی افزایش کورتیزول در بدن تاثیرات مثبتی به دنبال دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد

افزایش سریع انرژی به منظور مقابله بدن

افزایش فعالیت های حافظه

بالا رفتن ناگهانی توان دفاعی بدن

حس کمتر نسبت به درد

کمک به حفظ تعادل حیاتی در بدن

اندروفین ، ضد درد

هورمونی که مانع درد است ، از اضطراب جلوگیری میکند و به عنوان آرامبخش عمل میکند اندروفین از غدد مخاطی و هیپوتالاموس ترشح  میشود. این هورمون کمک میکند احساس مثبتی به زندگی داشته باشید. اندروفین یکی از مسکن های طبیعی بدن است. برای افزایش سطح اندروفین حتما ورزش کنید. نیاز نیست به ورزش های سنگین روی بیاورید 30 دقیقه پیاده روی در روز به افزایش این هورمون در بدن شما کمک شایان توجهی میکند.

ملاتونین ، ساعت بدن

هورمون ضد پیری است و به عنوان ساعت بدن شناخته میشود . ملاتونین از غده پینه ال ترشح میشود .این هورمون خواب شبانه را تنظیم میکند. به هم خوردن دوره روز و شب ، ترشح ملاتونین را شدیدا تحت تاثیر قرار میدهد.بهتر است شب ها زیاد سراغ لپ تاپ و تبلت نروید و در رختخواب از گوشیهای هوشمند استفاده نکنید.

 دوپامین ، هورمون هوشیاری

هورمونی است که انسان را از لحاظ ذهنی هوشیار نگه میدارد . دوپامین از سلول های مغز و نخاع ترشح میشود. کمبود این هورمون موجب عدم تمرکز ، عدم توجه ، بدخوابی ، تنبلی و بدخلقی میشود. افرادی که در طول روز به میزان زیاد قهوه یا نوشیدنی های انرژی زا میخورند از سطح دوپامین کمتری برخوردار هستند. برای افزایش سطح دوپامین قبل از رفتن به رختخواب ، اتاق خواب را بررسی کنید تا چیزی موجب اختلال درخواب تان نشود. میتوانید قبل از خواب از دمنوش بادرنجبویه برای ارامش استفاده کنید.

دوپامین را میتوان با خوردن غذاهای سرشار از پروتئین افزایش داد. خوردن میوه هایی مثل موز را فراموش نکنید.

به طور منظم در معرض نور خورشید قرار بگیرید . غذا های سرشار از انتی اکسیدان را نیز در وعده های غذایی خود جای دهید.

با وجودی که کورتیزول بخش مهم و مفیدی از واکنش بدن به استرس است اما نکته مهم این است که واکنش آرامشی بدن نیز باید فعال گردد تا کارکرد بدن بتواند به حالت طبیعی و عادی بازگردد.

وجودسطح بالا و طولانی مدت کورتیزول در جریان خون دارای تاثیرات منفی است مانند :

اختلال در عملکرد شناختی

اختلال در عملکرد غده تیروئید

کاهش تراکم استخوان

عدم تعادل میزان قند خون

کاهش بافت عضلات

افزایش فشار خون

تضعیف سیستم دفاعی و واکنش های تحریکی بدن

افزایش چربی های شکمی که نسبت به تراکم چربی در سایر قسمت های بدن مشکل زاست

روشهایی برای کاهش نگرانی و اضطراب

فراموش کردن مواردی که نمیتوانید تغییر دهید

افکار خود را نظم دهید

نوشتن یک لیست از نگرانی ها

گفتگو با دوستان و خانواده

خواب کافی

منحرف کردن ذهن با تمرکز اعصاب

تغذیه مناسب

چیزهای مثبت را در ذهن خود تجسم کنید

ورزش و تحرک

دوری از کافئین و شکلات و نیکوتین

تمرکز ذهن (مدیتیشن )

ابوالفضل نیکفرد (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی) _ مسئول کمیته روانشناسی هیات پزشکی هرمزگان