روژین عبدالحمیدی۱، ملیکه مهاجرانی۲*

۱-کارشناسی ارشد فیزیولوژی ورزشی، گرایش تغذیه ورزشی، گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

۲-کارشناسی ارشد تغذیه، گرایش علوم تغذیه، گروه تغذیه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

مقدمه: سندرم متابولیک یکی از عوامل اصلی مرگ و میر است. از دلایل ابتلا به این سندرم، مقاومت به انسولین و در نتیجه افزایش سطح قند خون و ایجاد التهاب و تغییر در میزان آدیپونکتین می‌باشد. بنابراین شیوه مناسب تمرین و مصرف ترکیبات غذایی موثر می‌تواند موجب افزایش حساسیت به انسولین شده و به بهبود سندرم متابولیک کمک کند. مطالعات متعددی تاثیرات مثبت تمرینات هوازی را بر سطح گلوکز و پروفایل لیپیدی نشان داده‌اند. برخی پژوهش‌ها نیز خواص ضد ‌دیابتیک عصاره گیاه بوقناق را بررسی کرده‌اند اما اثرات آن ناشناخته است. هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر ۶ هفته تمرین ‌هوازی و مصرف عصاره بوقناق بر بیان ژن آدیپونکتین کبدی، انسولین و مقاومت به انسولین در موش‌های نر مبتلا به سندرم متابولیک می‌باشد.

روش‌کار: این کارآزمایی بالینی بر روی ۳۰ موش صحرایی نر نژاد ویستار که به مدت ۳ ماه با رژیم غذایی پرچرب (۳۰ تا۴۰ درصد چربی) دچار سندرم متابولیک شدند، صورت گرفت. سپس موش‌ها بر اساس آزمایش خون به ۵ گروه شامل کنترل سالم(۸ سر) ،گروه کنترل متابولیک(۸ سر)، گروه دریافت کننده عصاره بوقناق (۸ سر)، گروه تمرین تناوبی شدید(۱۰ سر)، گروه تمرین تناوبی + عصاره بوقناق (۱۰ سر) تقسیم شدند. در ادامه موش‌هایی که دارای تمرین بودند، به مدت ۶ هفته و ۳ جلسه در هر هفته پروتکل تمرین تناوبی انجام دادند. گروه دریافت کننده گیاه بوقناق به میزان ۸ هفته روزانه  mgkg۲۵ عصاره آن را مصرف کردند. با استفاده از آزمایش خون سطح گلوکز، انسولین، شاخص مقاومت به انسولین(HOMA-IR) و پروفایل لیپیدی اندازه گیری شد و با روش PCR-Real time بیان ژن آدیپونکتین مورد بررسی قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل فرضیه‌های پژوهش ازتحلیل واریانس یک‌طرفه و برای مقایسه گروه‌ها از آزمون آنالیز واریانس دو عاملی و تعقیبی توکی استفاده شد. سطح معنی‌داری در تمام اندازه‌گیری‌ها P<۰.۰۵ در نظرگرفته شد و محاسبات از طریق نرم‌افزار  SPSS۲۲ انجام شد.

یافته‌ها: نمونه های پژوهش، ۳۰ سر موش‌ صحرایی نر با دامنه سنی ۳۵ تا ۴۵ روز و میانگین وزنی ۱۰±۱۱۰ گرم بودند. انجام تمرین تناوبی به تنهایی و یا همراه با مصرف عصاره بوقناق موجب کاهش معنی‌دار وزن و گلوکز گردید P)>(۰/۰۵. سطح انسولین در موش‌هایی که در گروه تمرین تناوبی بودند، نسبت به گروه کنترل سندرم متابولیک کاهش معنی‌داری داشت. تری‌گلیسرید، کلسترول و LDL.c در گروه تمرین تناوبی و همچنین گروه دریافت کننده عصاره بوقناق نسبت به گروه کنترل سندرم متابولیک کاهش معنی ‌داری داشت (P=۰/۰۰۰۱). فقط گروهی که تمرین تناوبی انجام دادند به طور معنی داری سطح بیان ژن آدیپونکتین در آن‌ها افزایش یافت P)>(۰/۰۵.

نتیجه‌گیری: از یافته‌های بدست آمده در این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که تمرینات هوازی تناوبی می‌تواند موجب افزایش بیان ژن ادیپونکتین کبدی گردیده که با توجه به نقش ادیپونکتین در فعال نمودن مسیر AKT و افزایش برداشت گلوکز توسط بافت چربی، احتمال می‌رود افزایش بیان ژن آدیپوکاین نقش مهمی در کاهش مقاومت به انسولین داشته باشد. همچنین این تمرینات به تنهایی و یا همراه با عصاره بوقناق به خوبی موجب بهبود پارامترهای سندرم متابولیک مانند سطح گلوکز و پروفایل لیپیدی می‌شود.

واژگان کلیدی:

سندرم متابولیک، التهاب، آدیپونکتین، تمرینات هوازی تناوبی، گیاه بقناق