- آب درمانی عبارت است استفاده از استخرهای شناورسازی با عمق های متفاوت که استفاده از مداخلات درمانی مانند کشش، تقویت، موبیلیزیشن مفصل، تعادل، تمرینات راه رفتن و تمرینات استقامتی را تسهیل می کند. آب درمانی در درمان انواعی از صدمات ارتوپدی و ورزشی، صدمات طناب نخاعی، درد مزمن، فلج مغزی، مالتیپل اسکلروزیس و بسیاری از موارد دیگر سودمند است. مهارتهای حرکتی و مزایای تمرینات آمادگی جسمانی و تمرینات قدرتی را می توان بوسیله آب درمانی افزایش داد. عقیده بر اینست که آب درمانی با کاستن از نیروهای فشارنده مفصل، سطوح درد را پایین می آورد. بنظر می رسد احساس کاهش وزن در آب، گرفتگی عضلانی را از بین برده یا بطور چشمگیری کاهش میدهد واین امر سبب کاهش اسپاسم عضلانی و درد می گردد که از این طریق فواید آب درمانی به فعالیتهای کاربردی روزانه بیمار توسعه می یابد. هدف اصلی آب درمانی آنست تا به فرد بیاموزیم چگونه از آب بعنوان یک وسیله درمانی، جهت بهبود حرکت و تناسب وضعیت بدنی (Posture) استفاده کند. بنابراین همراه با سایر درمانها، آب درمانی می تواند بعنوان یک جزء در زنجیره بهبودی افراد نقش ایفا کند.
- اهداف تمرینات آبی:
- موارد ممنوعیت:
- ترس از آب ، اختلالات نورولوژیک، صرع، اختلالات قلبی، زخم های باز، عفونت پوستی، فشار خون بالا یا پایین، حساسیت به مواد شیمیایی موجود در استخر ، کاهش ظرفیت تنفس بین 1500-900 میلی لیتر، بخیه جراحی، عفونت مثانه و واژینال، عدم کنترل ادرار و مدفوع
- دمای آب و تمرین درمانی:
- اختلال موجود در بیمار و اهداف مداخلات تعیین کننده میزان درجه آب است. بطور کلی، از آبهای با دمای کم (سرد) برای تمرینات با شدت بالا و از آبهای با دمای بالاتر برای تمرینات انعطاف پذیری و تحرک پذیری و آرام بخشی عضلانی استفاده میشود. دمای محیط باید 3 درجه بیشتر از دمای آب باشد تا فرد احساس راحتی بکند. انتخاب دمای نامناسب محیط و آب توانایی فرد برای تحمل تمرینات داخل آب را کاهش میدهد.
- تمرینات در آب، شامل انعطاف پذیری، تمرینات قدرتی، تمرین راه رفتن و تمرینات آرام سازی در دمای بین 37 تا 33 درجه سانتیگراد انجام می شوند. تمرین در دمای بالاتر برای بیماران مبتلا به آسیبهای دردناک عضلانی- اسکلتی مفید است و علت آن اثرات آرام سازی، بالارفتن آستانه درد و کاهش اسپاسم عضلانی میباشد. تمرینات قلبی- عروقی و هوازی باید در دمای بین 26 تا 28 درجه آب انجام شوند. این محدود دمایی منجر به افزایش کارآمدی تمرینات، افزایش حجم ضربه ای و کاهش ضربان قلب میشود. تمرینات هوازی شدید انجام شده بالای 80% از ضربان قلب بیشینه باید در دمای بین 22 تا 26 درجه انجام شوند.
- برنامه ریزی جلسه تمرین:
- تمرینات مبتدی:
- انجام تمرینات در آب بهمراه وسایل و تجهیزات مقاومتی و شناوری، به منظور حفظ و توسعه انعطاف پذیری، قدرت و استقامت
- انجام تمرینات آبی در دوره انتقال تمرینی به منظور حفظ فاکتورهای جسمانی و روانی
- تسهیل تمرینات قلبی عروقی
- جایگزینی تمرینات آبی در دوران طولانی مسابقات و لیگ ها
- انجام تمرینات توانبخشی بعد از آسیب ورزشی و عمل جراحی
- حفظ دامنه حرکتی، تسهیل تمرینات تحمل وزن و شروع تمرینات مقاومتی
- استفاده از تمرینات آبی جهت ریلکسیشن و برگشت به حالت اولیه
- مدل سازی تمرینات عملکردی با تحمل وزن و فشار کمتر
- گرم کردن
- تمرینات هوازی
- تمرینات قدرتی و استقامتی
- سرد کردن
- گرم کردن شامل 15 دقیقه راه رفتن به جلو، عقب و طرفین (حرکات کششی- 5 دقیقه راه رفتن سمت جلو- عقب و طرفین)
- انجام تمرینات اصلی
- تکرار هرست 15 تا 20 بار
- خاتمه کار پس از 10 تا 15 دقیقه بدون وقفه در قسمت عمیق
- سرد کردن منطقه صدمه دیده
- 3 روز تمرین در هفته
- انجام این مرحله بین 2 تا 4 هفته
- راه رفتن روی پنجه
- راه رفتن روی پاشنه
- به پهلو راه رفتن
- فضایی راه رفتن
- خم و صاف کردن لگن
- نزدیک و دور کردن لگن
- پرش شکم
- حرکات دوسر و سه سر بازو
- پرس شانه
- چرخش داخل و خارج شانه
- دورسی و پلانتارفلکشن
- عدد 8
- رژه درجا
- کشش و فشار با وزنه
- پرس به طرف پایین
- نشستن روی دوپا
- موتورسواری
- برداشتن بار از ستون فقرات
- فشردن عضلات نزدیک کننده ران
- تمرینات سطح متوسط:
- گرم کردن 15 دقیقه
- مراحل متدی با توجه به توان فرد
- برنامه تمرینی پیشرفته با مقاومت
- انجام هرست با 15 تکرار
- ورزش در آب عمیق برای 20 تا 30 دقیقه بدون وقفه
- اضافه کردن مقاومت به دستها و پاها در آب عمیق (نه بطور همزمان)
- انجام تمرینات 3 روز در هفته
- طول دوره بین 4 تا 8 هفته
- پرس زدن یک درمیان
- شنا رفتن با دیوار
- تخته رختشویی
- ضربه زدن به طرفین با کفی
- رقص کاریوکا
- رقص هولا
- مشت زدن
- لک لک روی یک پا
- بالارفتن از پله یک طرفه
- تمرینات پیشرفته:
- تمرینات کششی:
- بیمار میتواند به راحتی تمرینات کششی را در حالت شناورشده انجام دهد بعلت اینکه سه عامل ریلاکسیشن، گرم شدن بافت نرم و به راحتی در پوزیشن تمرین قرار گرفتن برای این امر کمک کننده اند.
- در هرحال، شناوری میزان ثبات کمتری نسبت به خشکی فراهم میکند بنابراین هنگام تمرینات باید دقت و احتیاط زیادی به خرج داده شود.
- تمرینات مقاومتی:
- گرم کردن شامل راه رفتن به جلو، عقب و پهلو (15 دقیقه)
- پیشرفت تمرینات از مرحله متوسط به مرحله پیشرفته
- ابتدا ورزشهای آسانتر، سپس ورزش با کفی، وزنه و کش به مدت حداقل 1 ساعت
- سه ست با 15 تکرار
- خاتمه تمرینات با 40 تا 60 دقیقه ورزش در قسمت عمیق (با استفاده از مقاومت در دست و پا)
- طول دوره بین 8 تا 12 هفته
- در این مرحله انجام تمرینات بصورت، تمرینات سطح 1+ 2+ پیشرفته است
- اسکات
- نشستن روی زانو
- تمرینات PNF
- درجا دویدن
- فضایی راه رفتن در عمق
- چهار خانه
تمرینات هوازی:
- تمرینات هوازی در آب مکمل بسیاری از تمرینات توانبخشی دیگر است. برخی از تمرینات مانند جاگینگ، دوچرخه زدن، تمرین روی تردمیل بیشتر در آبهای با عمق متوسط (4 تا 6 فوت) انجام میشوند. اما راه رفتن و پا زدن در آبهای عمیق نیز در تمرینات توانبخشی استفاده می شوند.
- مزیت های توانبخشی در آب:
- نیروی شناوری با ایجاد احساس امنیت و ناراحتی اندک، اجازه تمرین فعال را به ورزشکار می دهد.
- با بکارگیری ترکیبی از شناوری آب، مقاومت و گرما ورزشکار میتواند بطور معمول در محیط آب در مقایسه با خشکی از فواید بیشماری سود ببرد.
- در مراحل اولیه روند توانبخشی، استفاده از آب درمانی برای بازگرداندن دامنه حرکتی و انعطاف پذیری مفید است. همچنین به هنگام بازگرداندن عملکرد طبیعی، میتوان تمرین قدرتی و فعالیتهای خاص ورزشی را به تمرینات داخل آب اضافه کرد.
- متعاقب آسیب، آب محیطی فراهم می آورد که در آن حرکات اولیه میتوانند در یک محیط مایعی انجام گیرند.
- حرکات آهسته در داخل آب زمان بیشتری برای کنترل حرکت فراهم آورده و به ورزشکار اجازه میدهد تا خطاهای متعدد حرکتی را بدون عواقب شدید تجربه کند. این مزیت بویژه در صدمات اندام تحتانی که در آن تعادل و پروپریوسپشن دچار اختلال شده اند، مفید است.
- افزایش مدت زمان واکنش در ترکیب با محیطی که موجب برطرف شدن ترس از زمین خوردن میشود, به توانایی ورزشکار جهت کسب مجدد پروپریوسپشن کمک میکند.
- بعلاوه تحریک تماسی ناشی از تلاطم آب در حین حرکت، فیدبک مناسبی ایجاد میکند که به بازگشت پروپریوسپشن و تعادل کمک میکند.
- همچنین گرمای آب به انبساط و شل شدن عضله کمک میکند.
- تحریک ناشی از محیط آب میتواند از طریق مکانیزم دروازه، درد را کاهش دهد (تئوری بستن دروازه درد) که این امر موجب افزایش دامنه حرکتی بدون درد میشود.
- فایده دیگر، کاهش ادم بعلت فشار هیدرواستاتیک است که در کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی سودمند خواهد بود.
- با استفاده از قوانین بایونسی، محیط آب میتواند زمینه را برای انتقال تدریجی از تمرینات بدون تحمل وزن به تمرینات تحمل وزن کامل در خشکی مهیا سازد. این افزایش تدریجی درصد تحمل وزن، به بازگشت حرکات نرم و هماهنگ بدون درد کمک میکند.
- با استفاده از نیروی شناوری جهت کاهش وزن و نیروهای فشارنده مفصلی میتوان متعاقب آسیب اندام تحتانی، فعالیتهای انتقالی را خیلی زودتر شروع نمود که این مسئله برای ورزشکاران فوق العاده حائز اهمیت است.
- همچنین تمرین درمانی برای بیماران فواید روانشناختی هم دارد که از جمله آنها توانایی انجام تلاش سخت و بدون ترس از ضایعه مجدد است که این امر به افزایش انگیزه و سرعت بازگشت ورزشکار به عملکرد طبیعی کمک میکند.
- از لحاظ روانشناختی آب درمانی حس اعتماد را افزایش میدهد، زیرا ورزشکار در تمرینات کششی، فعالیتهای انتقالی و تمرینات تقویتی در آب احساس موفقیت بیشتری میکند. بعلاوه اضطراب ورزشکار کاهش یافته و روحیه و انرژی او بعد از تمرین افزایش می یابد.
- با استفاده دقیق از اصل ارشمیدوس میتوان درصد تحمل وزن را بتدریج افزایش داد که برای اینکار ابتدا ورزشکار در انتهای عمیق استخر، تمرین را بدون تحمل وزن آغاز میکند.
- برای اینکه در این حالت ورزشکار جهت انجام تمرین شناور باقی بماند از یک جلیقه بارانی یا وسیله شناورساز مشابه استفاده میگردد.
- بنابراین آب درمانی با برخورداری از مزایای تحمل وزن کم همراه با فواید پروپریوسپتیو تمرین زنجیره حرکتی بسته بعنوان یک فعالیت توانبخشی کاربردی عالی مطرح میگردد.