ورزش منظم یکی از مهمترین مسائل برای داشتن زندگی سالم است. ورزش  سلامت قلبی-عروقی را بالا می‌برد، فشار خون را کاهش می‌دهد، به حفظ وزن سالم کمک می‌کند و از شما دربرابر بیماری‌های بسیاری محافظت می‌کند. اما آیا به داشتن یک سیستم ایمنی سالم هم کمک می‌کند؟ ورزش هم درست مثل یک رژیم‌غذایی سالم می‌تواند با سلامت انسان و در نتیجه سلامت سیستم ایمنی در ارتباط باشد. حتی می‌تواند با تقویت گردش خون که باعث می‌شود سلول‌ها و مواد سیستم ایمنی آزادانه در سراسر بدن حرکت کنند و به درستی وظیفه خود را انجام دهند، تاثیر مستقیم‌تری بر تقویت سلامت سیستم ایمنی بدن داشته باشد.

بعضی دانشمندان سعی دارند قدم بعدی را برداشته و دریابند که آیا ورزش به طور مستقیم بر آسیب‌پذیری فرد دربرابر بیماری‌ها تاثیر دارد یا خیر. بعنوان مثال، بعضی محققان مشغول بررسی این هستند که آیا میزان بالای ورزش شدید احتمال مریض شدن ورزشکاران را بیشتر می‌کند یا عملکرد ایمنی آنها را ضعیف می‌سازد؟ برای انجام این نوع تحقیق، دانشمندان ورزشی از ورزشکاران می‌خواهند که شدیداً ورزش کنند؛ سپس دانشمندان خون و ادرار آنها را قبل و بعد از ورزش آزمایش می‌کنند تا تغییرات ایجاد شده در ترکیبات سیستم ایمنی بدن مثل سیتوکین‌ها، گلوبول‌های سفید خون و پادتن‌های خاص را بررسی کنند. بااینکه تغییراتی ثبت شده است، اما متخصصین ایمنی  هنوز نمی‌دانند این تغییرات درمورد واکنش ایمنی انسان چه معنا و مفهومی دارد. مثلاً هنوز هیچکس نمی‌داند افزایش سیتوکین‌ها مفید است یا اینکه تاثیر خاصی بر ایمنی بدن دارد یا خیر. به همین ترتیب، هیچکس نمی‌داند افزایش گلوبول‌های سفید خون چیز خوبی است یا بد.

اما این درمورد ورزشکاران حرفه‌ای بود که تمرینات بسیار سخت و شدیدی انجام می‌دهند. درمورد ورزش متوسط افراد معمولی چه؟ آیا این به سالم نگه داشتن سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند؟ تا به امروز بااینکه هنوز یک رابطه مستقیم خوب بین آنها پیدا نشده است اما منطقی است که ورزش منظم با شدت متوسط را یکی از مولفه‌های زندگی سالم تصور کنیم، چیزی که می‌تواند راه مهمی برای سالم نگه داشتن سیستم ایمنی و بقیه قسمت‌های بدن باشد.

رویکردی که می‌تواند به محققان کمک کند پاسخ‌های کامل‌تری درمورد اینکه آیا عوامل مربوط به سبک زندگی مثل ورزش می‌تواند به تقویت ایمنی بدن کمک کند، به دست آورند، به ژنوم انسان‌ها برمی‌گردد. این فرصت تحقیق براساس تکنولوژی بیومدیکال جدید می‌تواند پاسخ به مراتب کامل‌تری به این سوال و سوالات مشابه دیگر درمورد سیستم ایمنی بدن بدهد. بعنوان مثال تراشه‌های ژن براساس ژنوم انسان به دانشمندان امکان می‌دهد بتوانند به طور همزمان به اینکه چطور هزاران توالی ژن در واکنش به موقعیت‌های فیزیولوژیکی خاص -- مثلاً سلول‌های خونی ورزشکاران قبل و بعد از تمرین -- فعال شده یا غیرفعال شوند. محققان بر این امیدند که بتوانند با استفاده از این ابزارها الگوها را ارزیابی کنند و به درک بهتری از موضوع برسند.

عملكرد ايمني در ورزشكاران استقامتي و غير ورزشكاران

از ميان ورزشكاران نخبه و مربيان آنها يك عقيده عمومي وجود دارد كه مسابقات استقامتي شديد و همچنين بيش تمريني باعث مقاومت در برابر عفونت مي شود. بسياري از تحقيقات اپيدمبولوژي گزارش دادند كه علائم عفونت مجاري تنفسي 1 تا 2 هفته بعد از مسابقات استقامتي شديد بالا مي رود. بالاترين  درصد بيماران, ورزشكاراني بودند كه از سطح آستانه تمريني خود فراتر رفته كه در ارتباط با فشار تمرين مي باشد. همچنين تحقيقات برروي حيوانات نيز از اين فرضيه حمايت كردند كه يك يا دو جلسه تمرين تا حد واماندگي منجر به ظهور عفونت و خستگي در آنها می شود. بر عكس اعتقاد عمومي بين ورزشكاران استقامتي اينست كه جلسات تمريني نرمال باعث افزايش مقاومت در برابر عفونت مي شود. در يك بررسي بر روي 750 ورزشكار حرفه اي (دامنه سني 40 تا 81 سال) نشان داد كه 76 % كمتر از همتايان كم تحرك خود دچار انواع بيماريها شدند. 3 تحقيق تصادفي اثبات كردند كه ورزش تقريباً هر روز باعث كاهش زيادي در علائم عفونت مجراي تنفسي مي شود. آيا سيستم ايمني در افراد استقامتي و غير ورزشكاران در حالت استراحت عملكرد متفاوتي دارد؟ با توجه به داده هاي اپيوميولوژي، تفاوتي بين اين دو هست كه نشان می دهد افراد ورزشكار داراي علائم كلينيكي خيلي كمتري در سيستم ايمني هستند.

پروفسور مایک گلسیون گفت:ورزش در حد تعادل به تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری های عفونی نظیر سرماخوردگی ، آنفولانزا ، سینوزیت کمک می کند. اما باید توجه داشت که ورزش بیش از اندازه می تواند به سیستم ایمنی بدن آسیب برساند. به گزارش  سلامت  نیوز به نقل از روزنامه دیلی تلگراف این عضو انجمن آموزش علوم بریتانیا گفت : اگر در طول روز تحرک کمی دارید و یا کارتان با تحرک کم ،نظیر کارهایست که باید پشت میز بنشینید ؛ خطر ابتلا به عفونت در شما 2 تا 3 برابر بیشتر از دیگران است . تحقیقات نشان می دهد کسانی که به صورت مداوم ورزش می کنند شانس ابتلا به عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی در آنها تا نزدیک یک سوم کاهش می یابد .در مقابل پس از یک دوره ورزش شدید و طولانی مدت احتمال ابتلا به عفونت و تبدیل شدن فرد به یک بیمار افزایش می یابد .این عضو انجمن میکروبیولوژی عمومی جامعه بریتانیا تاکید کرد : ورزش در حد تعادل به تقویت عملکرد سلول های سیستم ایمنی بدن کمک می کند و تغییرات هورمونی که در اثر استرس و ... اتفاق می افتد را کنترل می کند اما ورزش بیش از اندازه میتواند به همان میزان مضر باشد بنابراین در صورت داشتن بیماری مثلا اگر سرماخورده اید از ورزش کردن پرهیز کنید.

لازم به ذکر است که ورزش علاوه بر فواید جسمانی که دارد مهمترین عامل در از بین بردن افسردگی‌ها و یا پیشگیری از به وجود آمدن این نوع بیماریها است. ثابت شده است كه نرمشهای مداوم روزانه موجب كاهش اضطراب، افسردگی، تنظیم وتعدیل میزان استرس وحتی تغییرات شخصیتی(پیدایش دید مثبت تری نسبت به زندگی) می شود.

علی اکبر محمودی –مسئول کمیته آموزش هیات پزشکی ورزشی استان