هر سال حدود چند ميليون نفر در دنيا صدمه زانو مي بينند، حدود 50 در صد مربوط به ورزش تنيس ، فوتبال و اسکي هستند ،این سه ورزش با بيشترين صدمات زانو می باشند . زيرا در ورزش تنيس حرکات گوناگون ، تغير جهت ، چرخش بدن وتوقف ناگهاني رايج اند . بخصوص سرويس فشار زيادي بر زانو مي آورد . زانو بدليل ساختار ظريف اش در معرض صدمات قرار دارد . تصور کنيد توپ پينگ پونگي بديوار چسبيده ، توپ بوسيله چند نوار لاستيکي در جايش قرار دارد ، کاسه زانو از مفصل حفا ظت مي کند ولي به آن ثبات و قدرت نمي دهد . پيچيدگي ديگر زانو این است که دو تا از بزرگترين استخوانها ي بدن را بهم وصل مي کند
ساختمان زانو به بافت (ligament ) بستگي دارد که استخوان ساق را به استخوان ران وصل مي کند ، و (cartilage) بافتهاي نرم و انعطاف پذير که مفصل را مي پوشانند . ولي اين ساختاري کامل است (ligament) ها در زمان طولاني خوب مي شوند و (cartilage) هم به طور طبيعي دو باره رشد نمي کنند
نکته مثبت اينکه 90 درصد اوقات با جراحي و تمرينات فيزيکي مي توان زانوي صدمه ديده را شفا داد . اغلب صدمات زانو ناشي از تنيس نيازي به جراحي ندارند .اغلب صدمات را مي توان از طريق حرکات پاي صحيح پيش گيري کرد .امروزه براي کساني که دچار پارگي در مفصل زانو اند حرکات فيزيکي قبل از جراحي توصيه مي شود ، زيرا حتي اگر جراحي لازم شود ،در اين صورت مدت کمتري فرد به وضع عادي باز مي گردد. بنابر اين بهترين کار پيش گيري است ، اگر زانوي شما درد مي کند و کمي تورم دارد . استراحت کنيد ، يخ بگذاريد ، کمپرس کنيد وزانو را در محل بلند قرار دهيد .
ترکيب اين اقدامات باعث کاهش صدمه به بافت ها و تسريع زمان بهبود مي شود .
اگر هفته اي يکبار تنيس بازي مي کنيد مي توانيد ماهيچه هايتان را از طريق پياده روي تند وتمرين با وزنه تقويت کنيد . بايد يک روز در ميان يا ترجيحا هر روز همه گروههاي اصلي ماهيچه هايتان ، حرکات کششي انجام دهيد تا مفصل هايتان انعطاف پذير باشد
سه تمرين کششي که به سلامت زانو کمک مي کند هر کدام 20 الي 30 ثانيه و2 تا 3 بار تکرار در هر طرف بدن انجام شود .
زانودرد شايد شايع‌ترين درد مفصلي باشد. در كشور ما كمتر آدمي را مي‌بينيد كه از ميانسالي گذشته و زانودرد نداشته باشند. مسائل مربوط به پوكي استخوان را اگر كنار بگذاريم، نحوه زندگي ايراني‌ها مثل نشستن دو زانو و چهارزانو از عمده‌ترين دلايل آرتروز به‌شمار مي‌رود. اوضاع وقتي بدتر مي‌شود كه با اين زانوي ناسالم، ورزش‌هاي نامناسب هم انجام شود. در اين مطلب به برخي از مهم‌ترين سئوالاتي كه ممكن است در مورد رابطه ورزش با زانودرد براي شما پيش‌آيد، پاسخ داده شده است.
ورزش‌هاي خوب براي زانوهاي بد:
ورزش‌هاي نامناسب يا عدم انجام درست حركات ورزشي، از مهم‌ترين عوامل ايجاد آرتروز به‌شمار مي‌روند
آن دسته از فعاليت‌هاي ورزشي كه مستلزم خم‌كردن شديد زانوها هستند، به‌ويژه اگر به‌همراه بلندكردن وزنه باشند فشار زيادي به زانوها وارد مي‌كنند.
زانودرد شايد شايع‌ترين درد مفصلي باشد. در كشور ما كمتر آدمي را مي‌بينيد كه از ميانسالي گذشته و زانودرد نداشته باشند. مسائل مربوط به پوكي استخوان را اگر كنار بگذاريم، نحوه زندگي ايراني‌ها مثل نشستن دو زانو و چهارزانو از عمده‌ترين دلايل آرتروز به‌شمار مي‌رود. اوضاع وقتي بدتر مي‌شود كه با اين زانوي ناسالم، ورزش‌هاي نامناسب هم انجام شود. در اين مطلب به برخي از مهم‌ترين سئوالاتي كه ممكن است در مورد رابطه ورزش با زانودرد براي شما پيش‌آيد، پاسخ داده شده است.
چه ورزش‌هايي زانو را خراب مي‌كنند؟
آن دسته از فعاليت‌هاي ورزشي كه مستلزم خم‌كردن شديد زانوها هستند، به‌ويژه اگر به‌همراه بلندكردن وزنه باشند، فشار زيادي به زانوها وارد مي‌كنند و مي‌توانند به زانو آسيب برسانند.
فعاليت‌هاي ورزشي كه در آنها خم مي‌شويد و مي‌پريد، مثل بسكتبال، نيز براي زانوها مضرند. به‌طور كلي هر فعاليتي كه در آن حركت‌هاي خم‌شدن زانوها و فرودآمدن روي پاها به كرات وجود دارد، براي زانوها بسيار مضر است، تنيس، بدمينتون و فوتبال از اين جمله‌اند. ولي بعضي ورزش‌هاي با پرش كم، مثل طناب‌زدن خطر چنداني ندارند.
كدام ورزش‌ها براي زانو مناسب است؟
شنا كردن، البته به‌جز شناي كرال پشت، براي زانوها واقعا راحت است. پياده‌روي هم خيلي مناسب است زيرا فشار زيادي بر زانوهايتان وارد نمي‌كند. پياده‌روي سريع، اگر قبلا آسيبي در زانوهايتان نداشته‌ايد، مشكلي ندارد. دوچرخه‌سواري نيز بر روي زانوها فشار زيادي وارد نمي‌كند. به‌طور كلي هرگونه فعاليتي كه فشار كمي بر زانوها وارد كند و يا فعاليت‌هايي كه در آنها شما مجبور نيستيد به‌سرعت تغيير جهت بدهيد، براي زانوها مشكل‌ساز نيستند.
آيا پياده‌روي سريع براي زانوها ضرر دارد؟
خيلي از مردم مي‌گويند: <پياده‌روي باعث آرتروز زانوها مي‌شود.> ولي هرگز ثابت نشده است كه پياده‌روي سريع و دويدن باعث بروز اين مشكل شوند. البته اگر زانوي شما آسيب ديده است و پياده‌روي سريع مي‌كنيد، اين پياده‌روي سريع براي زانوهاي شما مضر است. در واقع، آسيب زانو از عمده‌ترين عوامل مستعدكننده ابتلا به آرتروز در آينده است.
چرا بعد از ورزش زانوها درد مي‌گيرند؟
استفاده بيش از حد از پاها باعث احساس خستگي در آنها مي‌شود، ولي اگر زانوهايتان درد مي‌كند، احتمالا به اين دليل است كه با فرودآمدن سريع بر روي زمين و يا تغييرات سريع در جهت حركت، به زانوهايتان آسيب رسانده‌ايد.
اين‌گونه فعاليت‌ها كه شما در آنها مي‌پريد و فرود مي‌آييد و يا در حال دويدن به‌طور ناگهاني تغيير مسير مي‌دهيد، فشار خيلي زيادي بر روي زانوها وارد مي‌كند كه ممكن است منجر به آسيب به رباط‌هاي زانو و به‌خصوص رباط صليبي قدامي شوند. حتي مقادير كم اين فعاليت‌هاي ورزشي نيز مي‌توانند باعث آسيب به غضروف و يا منسيك‌هاي زانو كه از غضروف آن محافظت مي‌كنند، بشوند.
آيا تناوب بين انجام فعاليت‌هاي شديد و خفيف فايده‌اي دارد؟
البته! به‌عنوان مثال به‌جاي اينكه هر روز بدويد، يك روز در ميان بدويد و در روزهاي ديگر پياده‌روي كنيد. اين كار باعث به‌كارگيري عضلات شما به نحو متفاوتي مي‌شود و فشاري را كه بر زانوهاي شما وارد مي‌شود، كم مي‌كند. انجام فعاليت‌هاي ورزشي متنوع مي‌تواند اثر خوبي بر زانوها داشته باشد.
افرادي كه زانوهاي سالمي ندارند، تا چه حد بايد مراقب باشند؟
اين مورد بستگي به اين دارد كه چقدر زانوهايشان مشكل دارد. در واقع سوالي كه پيش مي‌آيد اين است كه آسيب وارد شده به زانو چه بوده است و بعد از آن چقدر زانو مشكل دارد. پاسخ اين سوالات به شما كمك مي‌كند تا بفهميد چه فعاليت‌هاي ورزشي را هنوز مي‌توانيد انجام دهيد و چقدر بايد از شدت فعاليت‌ها كم كنيد.
مورد ديگري كه باز هم براي تصميم‌گيري در مورد نوع و شدت فعاليت‌هاي ورزشي كمك مي‌كند اين است كه بعد از آسيب، زانوها تا چه حد بازتواني شده‌اند. تعداد زيادي از آسيب‌ها به‌دليل ضعف برخي عضله‌هاي خاص هستند كه اين عضلات ضعيف (مانند عضلات چهارسر‌راني و عضلات ديگر بالاي زانوها) نمي‌توانند استحكام زانوها را به‌طور مناسب حفظ كنند و خطر آسيب رسيدن به زانوها را بيشتر مي‌كنند.
چه ورزش‌هايي، خطر آسيب رسيدن به زانوها را كاهش مي‌دهند؟
تحقيقات اخير نشان داده است كه ضعف در عضلات لگني مي‌توانند خطر آسيب در پاها و حتي زانوها را افزايش دهند.هنگامي كه اين عضلات به‌خوبي منقبض شوند، باعث مي‌شوند كه ران‌هاي شما در جهت درست قرار نگيرند و شما را در يك موقعيت بي‌ثبات قرار دهند.
پژوهشي كه سال پيش بر روي دوندگان انجام شد، نشان داد دوندگاني كه عضلات دورلگن آنها ضعيف بود در خطر بيشتري براي آسيب به زانوها هستند. بنابراين براي پيشگيري از آسيب زانوها، فقط تقويت عضلات دور زانوها و عضلات ران‌ها كافي نيست بلكه بايد عضلات اصلي ديگر مانند عضلات كمر، شكم و لگن خود را نيز تقويت كنيد.
يك راه ساده براي تقويت عضلات ذكر شده، اين حركت ورزشي است: پشت به ديوار و چسبيده به آن بايستيد، سپس پاهايتان را دو قدم از ديوار دور كنيد و مانند اينكه مي‌خواهيد بنشينيد، به پايين برويد به‌طوري كه پشتتان به ديوار تكيه داشته باشد. تقريبا تا نزديك حالت نشسته بر روي صندلي پايين برويد و سپس بالا برويد و به حالت ايستاده برگرديد
بنابراين براي پيشگيري از آسيب زانوها، فقط تقويت عضلات دور زانوها و عضلات ران‌ها كافي نيست بلكه بايد عضلات اصلي ديگر مانند عضلات كمر، شكم و لگن خود را نيز تقويت كنيد.
يك راه ساده براي تقويت عضلات ذكر شده، اين حركت ورزشي است: پشت به ديوار و چسبيده به آن بايستيد، سپس پاهايتان را دو قدم از ديوار دور كنيد و مانند اينكه مي‌خواهيد بنشينيد، به پايين برويد به‌طوري كه پشتتان به ديوار تكيه داشته باشد. تقريبا تا نزديك حالت نشسته بر روي صندلي پايين برويد و سپس بالا برويد و به حالت ايستاده برگرديد .
پایان قسمت اول
روابط عمومی هیأت پزشکی ورزشی استان یزد