در ورزش، رفتاری پرخاشگری محسوب می شود که ازروی قصد و عمد برای صدمه زدن به دیگری یا به خود انجام گرفته باشد. پرخاشگری به منظور توصیف مجموعه ای از رفتارهای برون ریزانه مورد استفاده قرار می گیرد که در همه آنها مشخصه ی تجاوز به حقوق افراد دیگر اجتماع و تأثیر آزارنده ی این رفتار مشترک است. پرخاشگری ممکن است بدنی یا لفظی باشد.

پرخاشگری در ورزش

با توجه به تعاریف موجود، میتوان پرخاشگری را از نظر مفهومی به عنوان عملی در نظر گرفت که از جانب فرد یا افرادی و از روی عمد و اگاهی به منظور اسیب رسانی جسمانی یا روانی به دیگران انجام می شود.

در عرصه فعالیتهای ورزشی پرخاشگری برای توصیف جنبه های گسترده ای از اعمال مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا شرکت کنندگان در فعالیتهای ورزشی مختلف مانند تنیس، فوتبال و مشت زنی می توانند دارای حالتهای متفاوتی از پرخاشگری باشند. همچنین، تماشاگران فعالیتهای ورزشی را می توان بخاطر انجام بعضی رفتارها که جنبه تحقیر امیز و توهین دارند پرخاشگر نامید. بنابراین، درعرصه فعالیتهای ورزشی سه سطح برای بررسی تحلیل خشونت و پرخاشگری ملاحظه میشود:

1. خشونت وپرخاشگری ورزشکاران در مسابقات ورقابتهای ورزشی


2. خشونت وپرخاشگری تماشاچیان و طرفداران تیمهای ورزشی علیه ورزشکاران


3. خشونت و پرخاشگری تماشاچیان و طرفداران تیمهای ورزشی علیه یکدیگر و گاه علیه اموال عمومی

عوامل مختلف پرخاشگری در ورزش

1. تاکید بیش از حد به برد و نتیجه


2. تاثیر پذیری از مربیان و ورزشکاران پرخاشگر


3. انگیختگی بیش از حد (سیستم عصبی بیش از حد تحریک می شود)


4. فشار مطبوعات ورسانه های تصویری

پرخاشگری در مقابل قاطعیت

رفتار قاطعانه درجات بالایی از قدرت جسمانی یا کلامی و یا ارائه تلاش و انرژی بیشینه جسمانی را در بر می گیرد. تفاوت رفتار قاطعانه با خشونت و پرخاشگری در این است که قصد رفتار قاطعانه رسیدن به هدف است و نه آسیب رساندن به حریف؛ همچنین رفتار قاطعانه در چهار چوب قانون و مقررات است ولی خشونت و پرخاشگری جریمه ای قانونی را برای بازیکن در پی دارد.

پرخاشگری در تماشاچیان

پرخاشگری در ورزش به ورزشکاران محدود نمی شود، یکی از مشکلات ورزش در جوامع فعلی پرخاشگری تماشاچیان بویژه در ورزش فوتبال می باشد. چه بسیار انسانهایی که در هنگام تماشای یک مسابقه ورزشی جان خود را از دست داده یا جراحت های خطرناکی را متحمل شده اند. به عنوان مثال می توان از کشته شدن 318 نفرو زخمی شدن 500 نفر در استادیوم ورزشی شهر لیما (کشور پرو) در حین برگزاری مسابقه فوتبال ارژانتین و پرو (سال 1964) نام برد.

تماشاچیان مسابقات ورزشی معمولا دارای رهبر یا رهبرانی هستند که تاثیر پذیری بسیار زیادی از انها دارند. رهبر جماعت می تواند انها را به شور و هیجان وا دارد و رفتار انها را در جهت دلخواه خود هدایت کند. تماشاچیان از مربیان و ورزشکاران نیز تاثیر می پذیرند و افزایش خشونت و پرخاشگری در زمین مسابقه می تواند به تماشاچیان منتقل شود و موجب تحریک انها و ایجاد حوادث خشونت امیز شود.

راه های کاهش خشونت و پرخاشگری در ورزش  

خشونت و پرخاشگری در ورزش کاملا از بین نخواهد رفت و گاهی کمی چاشنی خشونت لازم است. بعضی از ورزشها مورد علاقه تماشاچیان است. به همین دلیل بیشتر تمرکز روانشناسان روی از بین بردن پرخاشگری خصمانه (آسیب با نیت قبلی و از روی عمد) و تقویت رفتار قاطعانه در ورزشکاران بوده است. در زیر به چند روش برای کاهش پرخاشگری اشاره شده است:

1. متعهد شدن ورزشکار به اینکه رفتارهای پرخاشگرانه خود را کنترل کند تا از اخراج شدن و اسیب رسیدن به تیم جلو گیری شود. این تعهد از طرف ورزشکار به مربی داده می شود.


2. اگر در ورزشی خشونت جایز شمرده شود بهتر است به شکلی باشد که در جهت رسیدن به هدف مسابقه باشد نه اینکه اسیب رساندن به رقیب هدف باشد.


3. ارائه الگوهایی از ورزشکارانی که بدون پرخاشگری و با استفاده از مهارت به موفقیت دست یافته اند.


4. مربی می تواند با تشویق و پاداش به بازیکنانی که در مواقع فشار، خشم خود را کنترل می کنند و از خود رفتار پرخاشگرانه ای بروز نمی دهند، به کاهش پرخاشگری کمک کنند.


5. امادگی جسمانی ورزشکار موجب کاهش پرخاشگری و خشونت در انها می شود. برنامه های اماده سازی بازیکنان باید به گونه ای باشد که آنها را آماده اجرای مهارتهای ورزشی در حد مطلوب نماید.

صمد بگلری - کمیته روانشناسی هیات پزشکی ورزشی استان البرز