در این راستا آزمون دارویی و آموزش در مورد مضرات و عواقب مصرف استروئید آنابولیک برای حفظ سلامت ورزشکاران آماتور و حرفه ای ضروری می باشند. بر این اساس در این بخش به طور مفصل به این داروها می پردازیم:

تستوسترون یک هورمون مردانه طبیعی است و عمدتاً توسط بیضه ها ساخته می شود. این هورمون ابتدا در سال 1935 از نظر شیمیایی شناخته شد و مسؤول اثرات عضلانی کردن ( آندروژیک) و ساخت نسوج ( آنابولیک) در دوران بلوغ و بزرگسالی مردان می باشد. از آن زمان تاکنون بسیاری از کارخانجات دارو سازی در تلاش ساخت یک عامل استروئیدی بوده اند که تنها اثر آنابولیک داشته باشد. با وجود آن که در برخی مشتقات صناعی تستوسترون اثر آنابولیک بیش از اثر آندروژنی می باشد، ولی استروئیدی که صرفاً اثر آنابولیک داشته باشد، هنوز ساخته نشده است. محققین تاکنون موفق به تفکیک آثار آنابولیک و آندروژیک این فرآورده ها نشده اند. این امر بدین علت است که یا گیرنده های آندروژیک و آنابولیک اصولاً مجزا از هم نیستند و یا اینکه هنوز روشی برای جداسازی آن ها یافت نشده است. به همین دلیل اشکال طبیعی تستوسترون و مشتقات صناعی آن معمولاً تحت عنوان استروئیدهای آندروژیک- آنابولیک (AAS) طبقه بندی می شوند.

داروهای ممنوع در این زیر گروه شامل نمونه های زیر هستند:

Androstenediol- Anderostendione- Bolasterone- Boldenone– Clostebol - Danazol-Dehydrochlormethyltestosterone– Dehydroypiandrostrone(DHEA)-Dihydrotestosteron- Drostanolone- Fluoxymesterone- Formebolone- Gestrinone- Mesterolone- Metandienone- Metenolone- Methandriol- Methyltestosterone- Mibolerone- Nandrolone- Norethandrolone- 19- Noranddrostenediol- 19-Norandrostenedione- Oxandrolone- Oxymesterone- Oxymetholone- Stanozolol- testosterone propionate- Trenbolone and related substances

تشخیص مصرف استروئید از روی ظاهر ورزشکاران

ورزشکارانی را که همراه به برنامه ی کار با وزنه از استروئیدها استفاده می کنند، می توان از روی رشد عضله و افزایش وزن تشخیص داد. سایر نشانه ها و عوارض جانبی عبارتند از:

سر:

سردرد، ریزش مو، گونه های برجسته، گلودرد، بوی بد تنفس، کلفتی صدا در بانوان

سینه:

افزایش بافت پستانی در سینه ی مردان، کاهش اندازه پستان در زنان، ضربان قلب تند، حمله ی قلبی

پوست:

افزایش چربی پوست و آکنه، پوست بر افروخته یا زرد، کبودی حتی با آسیب های جزئی، افزایش تعریق، رویش موی صورت و سینه در زنان، راش یا کهیر

اثرات روانی:

کشمکش با دوستان و خانواده، فعالیت بیش از حد (بیقراری، بی خوابی، تحریک پذیری) پ، رفتار تهاجمی یا پرخاشگری، احساس عجز و اضطراب بدون عامل انگیزاننده، نشانه های روانی (پارانویا، هذیان، توهم).

علائم روانی ترک:

افسردگی شدید، احساس بی کفایتی و ضعف همراه با کاهش سایز بدن، افکار خودکشی، لتارژی و سستی، بی علاقگی به ورزش یا فعالیت، ناتوانی در حفظ عملکرد جنسی طبیعی، تمایل به از سرگیری مصرف استروئید.

اندام تناسلی و شکم:

کاهش اندازه ی بیضه ها، بزرگی کلیتوریس، تغییر در عادات روده ای و ادراری، سنگ های کلیه، سنگ کیسه ی صفرا، تومورهای کبد.

اندام ها:

سفتی مفصلی، درد، تورم، افزایش احتمال آسیب عضلانی، تاندونی و رباطی، وقفه ی رشد در نوجوانان.

عوارض قلبی – عروقی

اغلب تحقیقات بر روی عوامل خطرزای بیماری قلبی عروقی و به خصوص اثر استروئیدهای آنابولیک بر روی فشارخون و لیپو پروتئین های پلاسما متمرکز بوده اند. در اکثر مطالعات مقطعی، کلسترول و تری گلیسریدهای سرم بین مصرف کنندگان و افراد غیر مصرف کننده متفاوت نبودند. با این حال در حین مصرف استروئید آنابولیک کلسترول توتال افزایش می یابد، حال آن که کلسترول HDL  به نحو محسوسی افت می کند و به زیر محدوده ی نرمال می رسد.

عوارض جانبی اختصاصی در افراد نا بالغ

رشد استخوانی از روندهایی است که می تواند با مصرف استروئید متوقف شود. نوجوانانی که از استروئیدهای آنابولیک استفاده می کنند ممکن است بزرگ شدن عضلات خود را احساس نمایند، ولی رشد استخوانی با بسته شدن پیش از موعد اپی فیز استخوان های بلند متوقف می شود. نتیجه ی این امر وقفه ی دائمی رشد است.

بزرگ شدن آلت تناسلی، افزایش دفعات نعوظ، رشد غیر طبیعی مو و افزایش پیگمانتاسیون پوست از عوارض این داروها در پسران نابالغ می باشد.

عوارض روانی:

استروئیدها مصرف کنندگان را از چند جنبه تغییر می دهند، ولی تغییرات روانی می توانند جدی ترین آن ها باشند. این ها عبارتند از:

• پرخاشگری: تحریک پذیری و پرخاشگری ممکن است به قدری تدریجی ظاهر شوند که ورزشکار به زحمت به آن توجه می کند، ولی دوستان و خانواده متوجه این تغییر حالت می شوند. ورزشکارانی که استروئیدهای آنابولیک دریافت می کنند، اغلب در برخورد با مردم مشکل دارند که این امر به خاطر احساسات کنترل نشده ی آنان است. افزایش حالت تهاجمی ممکن است برای زمان تمرین ورزشکار سودمند باشد، ولی احتمالاً به خشونت شدید ورزشکار در محیط خارج از ورزش منتهی می شود. گزارشاتی از رفتار جنایی و خشونت بار در مصرف کنندگانAS ذکر شده اند. اضطراب می تواند الگوی خواب را به هم بزند و مصرف کنندگان ممکن است دچار پارانویا شوند.


• افسردگی: استروئیدهای آنابولیک ایجاد اعتیاد روانی می کنند. پرخاشگری و سایر تغییرات روانی همراه با مصرف استروئید باعث می شود که ورزشکار استروئید بیشتری را مصرف کند تا عضلات خود را باز هم بزرگتر کند. زمانی که ورزشکار مصرف استروئید را قطع کند و سایز بدن کوچک شود، افسردگی و سایر نشانه های ترک اغلب باعث می شود که فرد مجدداً مصرف آنها را از سر گیرد.


• اعتیاد و وابستگی: مصرف کنندگان استروئید آنابولیک ممکن است نسبت به آن ها وابستگی پیدا کنند.

آسیب تاندونی

محققین متعددی این مطلب را دریافته اند که انسیدانس آسیب تاندونی در ورزشکارانی که از استروئیدهای آنابولیک استفاده می کنند، افزایش می یابد.

دکتر حمیدرضا درخشان فر

دبیر هیأت پزشکی ورزشی استان یزد