در ادامه با کسب اطلاعات علمی معتبر و  مشاوره با متخصصین پزشکی ورزشی و تغذیه  و یا مشاورین ستاد ملی مبارزه با دوپینگ و ارزیابی دقیق نیاز واقعی خود به مصرف مکمل های غذایی ورزشی و نیز فواید و خطرات متعاقب مصرف آنها بپردازد.

قبل از استفاده از هر نوع مکمل ، یک ورزشکار باید به سه سئوال زیر در خصوص مصرف مکمل انتخابی مورد نظر پاسخ دهد:

• آیا مصرف این مکمل غذایی ورزشی قانونی است؟


• آیا مصرف این مکمل غذایی ورزشی ایمن است؟


• آیا مصرف این مکمل غذایی ورزشی در بهبود عملکرد ورزشکار موثر می باشد؟

اگر ورزشکار در پاسخ به دو مورد پرسش اول دچار شک و شبه گردد، نباید مکمل مورد نظر را مصرف نماید. سوال سوم صرفا به منظور کمک به ورزشکار برای در نظر گرفتن آنچه سود بالقوه مصرف مکمل می باشد، در نظر گرفته شده است.

با وجود ادعاهای تولید کنندگان به نام مکمل های غذایی ورزشی که محصولات خود را پاک و عاری از مواد ممنوعه در ورزش و دارای ایمنی مصرف معرفی می نمایند، موارد متعددی از نتایج مثبت آزمایش دوپینگ ورزشکاران در ایران و سایر کشورها وجود دارد که  مورد تحریم بین المللی واقع شده اند. این مسأله ممکن است نتیجه یکی از موارد زیر باشد:

1- نام ماده ممنوعه در مواد سازنده مكمل توسط كارخانه سازنده ذكر شده است، اما ورزشكار از غیرمجاز بودن آن ماده بي‌اطلاع بوده است.

2- مكمل داراي يك نوع ماده ممنوعه در ترکیب خود است كه كارخانه سازنده به آن اشاره كرده، ولي ورزشكار از رابطه بين فرآورده‌هاي موجود در مكملبي‌خبر است. مثلاً اكثر ورزشكار نمي‌داند مکمل‌های ماهوانگ، حاوي ماده ممنوعه افدرينمي باشند.

3- مكمل محتوي ماده ممنوعه است، ولي كارخانه سازنده به آن اشاره‌اي نكرده است، كه اين عمل يا عمدي بوده است يا به‌طور غيرعمدي با توليد فرآورده‌هاي فرعي طي روند توليد صورت گرفته است (مثل فرآورده‌هاي گياهي حاوي افدرا يا محرك هاي آلكالوئيدي گياهي در منابع گياهي رايج يا وجود پيش هورمون هاي استروئيدي در مواد گياهي).

پژوهش‌هایی که در مورد آلودگی مکمل‌های ورزشی به مواد غیرمجاز انجام شده‌اند، نتایج هشدار دهنده‌ای به همراه داشته‌اند. 

در مطالعه‌ای که توسط دانشگاه ورزش کلن آلمان بر روی 634 نمونه مکمل ورزشی از 13 کشور جهان انجام شده است، 94 مورد (8/14%) آلوده به پروهورمون‌هایی بودند که در برچسب مکمل قید نشده بود.

در پژوهشی دیگر، 103 مکمل (37 مکمل در گروه پروهورمون، 42 مورد کراتین، 12 مورد تقویت‌کننده‌های ذهنی و 12 مورد اسیدهای آمینه شاخه‌دار) به‌طور تصادفی انتخاب شده و مورد آنالیز قرار گرفت، كه در نهايت 18 مورد آلودگی (معادل 18% کل مکمل‌ها) مشاهده گرديد.

لازم به اشاره است که بیشتر این موارد آلودگی مربوط به مواد آنابولیک از جمله پروهورمون ها و مواد محرک بوده است. از جمله این ترکیبات محرک ممنوعه متیل هگزان آمین می باشد.

متيل هگزان آمين(methyhexaneamine) يكي از تركيبات آمفتاميني است كه از سال  2010 ميلادي وارد فهرست ممنوعه شده است. متيل هگزان آمين دارای خواص دارویی است و تا اوایل دهه  1970 ميلادي به عنوان دارو به فروش می رسيد، اما بر پايه اطلاعات آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ از آن زمان به بعد به عنوان دارو عرضه نشده است. متيل هگزان آمين از چندين سال پیش، به عنوان یکي از اجزاء تشكيل دهنده مکمل های غذایی كه آزادانه در برخی بازارها یا در اینترنت به فروش می رسند، مجددأ ظاهر شده است. مطالعات علمی اخیر به وضوح نشان داده که روغن گل شمعدانی طبیعی  يا ژرانيوم اويل شامل متيل هگزان آمين نیست، و مصرف روغن ژرانيوم نمی تواند به عنوان منبع براي حضور و شناسايي متيل هگزان آمين یا متابولیت های مربوطه در نمونه ادرار جمع آوری شده برای مقاصد مبارزه با دوپینگ در نظر گرفته شود. با وجود این ورزشکاران باید آگاه باشند که متيل هگزان آمين با اسامي مختلف، از جمله روغن ژرانيوم، دي متيل آميل آمين ((DMAA و... در تركيب مکمل های غذایی ورزشي وارد شده است.

متيل هگزان آمين به منظور افزايش دادن اثرات تحريك كنندگي و انرژي زايي، همراه با كافئين در فرمولاسيون دو گروه مكمل هاي زير استفاده می شود:

• مكمل هاي لاغري: به عنوان مثال "نوشيدني هاي پودري و قرص هاي چربي سوز و كاهش دهنده وزن". اين مكمل ها معمولأ حاوي ماده ممنوعه "افدرین" ،‌ نيز مي باشند.


• مكمل هاي محرك قبل از تمرين: اين محصولات معمولأ در دوره هاي بدنسازي بعنوان افزايش دهنده انرژي قبل از تمرين ( (pre-exercise boost عرضه و مصرف مي شوند.

لازم به ذكر است كه با وجود هشدارهای فراوان توسط ستاد ملی مبارزه با دوپینگ جمهوری اسلامی ایران در چند سال اخیر ، تعدادی از ورزشکاران نتايج  مثبت آزمايش هاي دوپينگ خود با اين ماده را ناشي از مصرف مكمل هاي آلوده Jack3d®  و ®X-force اعلام نموده اند. اين ماده ممنوعه ممكن است با اسامي زير نيز در ليست اجزاء تشكيل دهنده انواع مكمل ها مشاهده شود :

• 1,3-dimethylamylamine


• Dimethylamylamine


• Dimethylpentylamine


• DMAA


• Forthane


• Floradrene


• Geranamine


• Geranium oil


• Flower oil

متيل هگزان آمين به عنوان یک محرک خاص در گروه S6.b فهرست مواد و روش هاي ممنوعه سال 2015 ميلادي همچنان در حین مسابقه ممنوع است.

اخیرآ به نظر می رسد که DMBA در فرمولاسیون بسیاری از مکمل ها ورزشی به جای DMAA جایگزین شده است. با توجه به همین مسئله ستاد ملی مبارزه با دوپینگ به تمام ورزشکارانی که ممکن است حین مسابقه مورد نمونه گیری های دوپینگ واقع شوند هشدار می دهد که از خطر و احتمال مثبت شدن نتیجه آزمایش دوپینگ خود متعاقب مصرف مکمل هایی که حاوی ترکیب مصنوعی ممنوعه به نام 1،3 - dimethylbutylamine ( یا DMBA ) می باشند، آگاه باشند. لازم به یادآوری  است که این ترکیب اغلب بر روی برچسب مکمل ها به عنوان AMP سیترات ذکر شده است. مصرف DMBA هرگز در انسان مورد مطالعه قرار نگرفته است ولی به ماده محرک ممنوعه و بطور بالقوه خطرناک متیل هگزان آمین( DMAA ) شباهت ساختاری دارد. دربررسی طیف وسیعی از انواع تجاری مکمل های غذایی ورزشی DMBAشناسایی شده است، از جمله : ·        Frenzy ·        Oxyfit Xtreme·        OxyTHERM Pro·        Redline White Heat·        MD2 Meltdown همچنین لازم به اشاره است که این ماده دارای اسامی دیگری از جمله اسامی زیر نیز می باشد، که می تواند بر روی برچسب مکمل ها جایگزین dimethylbutylamine (DMBA ) شود :

• AMP Citrate


• 1,3-dimethylbutylamine


• Butylamine, 1,3-dimethyl


• 2-amino-4-methylpentane


• 2-Pentanamine


• 4-methyl-, 4-methylpentan-2-aminek,


• نویسنده: دکتر گلشن راز


• فصلنامه داخلی هیئت پزشکی ورزشی استان یزد