برنامه ورزشی

برای نیل به اهداف مورد نظر باید شخص که فرد چه تعداد  چه اندازه و با چه شدتی ورزش کند توصیه های کلی شامل موارد ذیل می باشد.

1- مدت: حداقل 150دقیقه در هفته ورزش کند و حداقل 30دقیقه در روز که می تواند به سه دوره 10دقیقه ای تقسیم شود. اگر هدف کاهش وزن باشد زمان وزش می باید بیش تر از 60 دقیقه در روز باشد.

2-  فرکانس یا تواتر: حداقل 5 بار در هفته. در صورتیکه مقدور نباشد سه بار در هفته به شرط آنکه بیش از 48 ساعت بین آنها فاصله نباشد، یعنی پشت سر هم انجام شود.

3- شدت: ضربان قلب در طی ورزش به 80-60 درصد ماکزیم ضربان قلب آن فرد برسد. بیمار ورزشی را انتخاب کند که از آن لذت ببرد. ورزش های مقاومتی نیز 2-3 روز در هفته انجام دهد. انجام ترکیبی از 2 نوع ورزش موثر می باشد.

ارزیابی قبل از شروع ورزش

شروع ورزش در افراد دیابتیک با برنامه فوق، مخصوصا افرادی که زندگی کم تحرکی دارند می تواند زیان آور باشد. مشاوره با پزشک  قبل از شروع ورزش الزامی است. معاینه و شرح حال دقیق با تمرکز بر علائم و نشانه های سیستم های قلبی – عروقی، کلیوی، چشم  و اعصاب محیطی است. طول مدت بیماری، سن، جنس، چربی های خون، پرفشاری خون، تعداد متوسط قند 3ماهه HbA1c و  سیگار کشیدن در ریسک بروز عوارض موثر است. پزشک با تعیین عوارض بیماری دیابت باید برنامه و نوع ورزش بیمار را مشخص کند.

ارزیابی قلبی عروقی اهمیت زیادی دارد. افرادی که یکی از معیارهای زیر را دارند باید توسط متخصص قلب و عروق و تست ورزش ویزیت شوند. زیرا شروع بدون ملاحظه در ورزش می تواند عواقب غیر قابل جبرانی ایجاد کند.

1- افراد بالای 40 سال

2-  افراد بالای 30 سال اگر یکی یا بیش از یکی معیارهای زیر داشته باشد.

الف- پرفشاری خون      ب- سیگار کشیدن    ج- اختلال چربی های خون  د- بیماری جشی پیشرفته     ه- بیماری کلیوی با دفع پروتئین

3- افرادیکه بیماری شناخته شده قلبی –عروقی، عروقی مغزی یا عروق محیطی دارند.

4- بیماران با نارسایی کلیوی

5- بیمارای که آسیب اعصاب خودکار دارند افراد دیابتی  ضروری است. ورزش با مدت و شدت کم شروع شود و بتدریج به حد مطلوب برسد.

اگر در حین ورزش، درد در ناحیه قفسه سینه یا بالای بدن (فک تحتانی و گردن)، احساس فشار روی قفسه سینه، تنگی نفس، تهوع و استقراغ بروز کند سریعا ورزش قطع و به پزشک مراجعه شود. بیماران دیابتی داروهای  مختلفی استفاده می کنند. برخی داروهای ضد دیابت می تواند در حین ورزش افت قند خون (هایپوگلیسمی) ایجاد کند مانند انسولین و گلی بن گلاميد.

تغییر دوز داروها در ورزش زیر نظر پزشک الزامی است.

در صورتیکه قند خون قبل از شروع ورزش بالای 300 بود از انجام آن خود داری شود. داروهای دیگری که معمولا در افراد دیابت مصرف می شود می تواند ورزش را عارضه دار نماید مانند مدرها، بتابلوکرها (ضربان قلب) و استافین ها  (ضد چربی خون) مشاوره با پزشک و اخذ رهنمودهای پزشکی الزامی است.

ملاحضات کلی

مانند افراد سالم، ورزش افراد دیابتیک شامل گرم کردن ابتدایی و سرد کردن در انتهای برنامه ورزشی است که در کدام به مدت 5 تا 10 دقیقه انجام می شود.

پوشیدن کفش و جوراب مناسب، اجتناب از تروما و ضربه به پا، خشک نگه داشتن آن قبل و در حین ورزش، ضروری است.

بیمار باید گردن بندی داشته باشد که نشان دهنده دیابتیک بودن اوست. قبل و در حین ورزش مایعات کافی بنوشد و از کم آبی پرهیز کند.

همیشه مقداری مواد قندی همراه داشته باشد.

 آموزش علائم  افت قند خون ( تزریق، لرزش دستها، احساس گرسنگی و میل به خوردن شیرینی، طپش قلب، سبکی سر و سردرد و اختلال رفتاری و درنهایت کاهش سطح هوشیاری) ودرمان آن

 ( مصرف فوری قند ساده مانند آب شکر یا قند و آب نبات) فوق العاده مهم می باشد. برای اعمال اثرات ورزش تداوم آن اهمیت بسزایی دارد.

دکتر سید حسین خلیل زاده

فوق تخصص غدد بزرگسالان

استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد