جنس و سن دو فاکتور بیولوژیک اصلی هستند که می توانند بر متابولیسم انرژی و مصرف سوبسترا اثر بگذارند.  

  تفاوت متابولیسم چربی و کربوهیدرات بین زنان و مردان حین فعالیت ورزشی

در گذشته نه چندان دور، بسیاری از جوامع بر این عقیده بودند که پسرها فعال و ورزشکار هستند در صورتی که دخترها ضعیف و مناسبت کمتری با فعالیت بدنی دارند. در واقع ، تا دهه ۱۹۶۰ زنان از شرکت در مسابقات بیشتر از ۸۰۰ متر منع می شدند. این عقیده مدت زمان زیادی پایدار نماند و به دختران و زنان فرصت های مساوی برای انجام فعالیت های ورزشی داده شد. به خاطر مشارکت روز افزون دختران و زنان در تمرین و فعالیت بدنی، تفاوت های جنسی موجود در عملکرد ورزشی بسیار کاهش پیدا کرده است. به طوری که در رویدادهای ورزشی به غیر از آنهایی که نیاز به توان و قدرت عضله دارند، تفاوت بین جنس ها بیشتر از ۱۵% نیست. شاید تفاوت اصلی متابولیکی بین دو جنس این باشد که زنان در مقایسه با مردان قادر به بهره برداری بیشتر از کل انرژی از طریق اکسیداسیون چربی طی ورزش هوازی می باشند. توجیه اصلی این تفاوت به هورمون استروژن برمیگردد. به طوری که استروژن، لیپولیز (سوخت و ساز چربی) را تحریک و از مصرف کربوهیدرات جلوگیری می کند. این مشاهده که هورمون استروژن قادر به تسهیل لیپولیز است و مصرف گلیکوژن را به تاخیر می اندازد، از طریق مدارک زیاد در هر دو آزمودنی های انسانی و حیوانی مورد تایید واقع شده است. لیکن چنین تفاوت های مربوط به جنس برای ورزش هایی که با شدت های بالا انجام می شوند، کمتر به چشم      می خورد.

متابولیک در زنان باردار

 به خاطر افزایش توده بدن که شامل بافت جنینی می شود، زنان باردار، افزایش هزینه انرژی طی فعالیت هایی که در آنها وزن بدن تحمل می شود، از قبیل پیاده روی، جاگینگ و دو را تجربه می کنند، همچنین هزینه های انرژی طی دوره های غیر ورزشی اساساٌ به خاطر افزایش متابولیسم استراحتی، افزایش می یابد. برآورد شده است که در سراسر دوره بارداری، ۸۰.۰۰۰ کیلو کالری انرژی اضافی مورد نیاز ساخت بافت های جدید و برآورد هزینه انرژی فعالیت های روزمره می باشد. اثر بازدارندگی استروژن و دیگر هورمونهای جنینی بر متابولیسم کربوهیدرات ها، می تواند زنان باردار را در موقعیت های خطرناک ایجاد مقاومت انسولینی قرار دهد که خود منجر به دیابت بارداری می شود. به منظور پیشگیری از این بی نظمی های متابولیکی، انجام فعالیت جسمانی طی دوره بارداری مهم است. زنان باردار باید در ابتدا فعالیت هایی را انتخاب کنند که در آنها وزن بدن تحمل نمی شود و همیشه با شدت پایین تا متوسط( شدتی که بر مصرف  کربوهیدرات متکی نباشد) ورزش کنند.

متابولیک در افراد مسن

با مسن تر شدن فرد، مصرف چربی و کربوهیدرات، هر دو، کاهش می یابد و این کاهش می تواند توانایی افراد مسن را برای تحمل فعالیت بدنی طاقت فرسا مختل کند. کاهش مصرف سوبسترا با افزایش سن، به خاطر از دست دادن اندازه بافت فعال متابولیکی مثل عضله اسکلتی و کاهش ظرفیت اکسیداتیو این بافت ها و کاهش حساسیت انسولینی بافت ها است.

متابولیک در کودکان و جوانان

  کودکان و جوانان نباید به عنوان بزرگسالان کوچک در نظر گرفته شوند، چون عدم کارایی عملکرد مربوط به سن کودکان و جوانان همیشه مؤید این واقعیت نیست که آنها در اندازه های کوچک هستند. بسیاری از اختلافات در عملکرد، یا به طور جزئی با تغییرات اندازه مرتبط هستند یا اینکه کاملا از این تغییرات مستقل می باشند. کودکان به خاطر ذخایر کمتر گلیکوژن و مصرف آن، توانایی محدودی در استفاده از کربوهیدرات دارند. بنابراین آنها در اجرای فعالیت های بدنی نسبت به بزرگسالان کارایی کمتری دارند. از طرف دیگر، کودکان قادر به اکسیداسیون چربی بیشتری هستند و کسر اکسیژن کوچکتری در شروع ورزش دارند.

پرستو معظمی گودرزی/  نایب رئیس بانوان هیات پزشکی ورزشی استان مرکزی

منبع: کتاب بیوانرژی برای علم تمرین تالیف جی کانگ