بیشتر آسیبهای مچ پا در اثر فعالیتهای ورزشی ایجاد میشود. یکی از شا یع ترین آسیبها پیچ خوردگی این مفصل است. این آسیب وقتی كه رباطهای مفصل در معرض كشش در جهت نامناسب و یا بیشتر از حد طبیعی قرار گیرند، ایجاد میشود.
فعالیتهایی مانند دویدن، پریدن یا پیاده‌روی ممكن است منجر به آسیب‌دیدگی مچ پا شود. از بارزترین علائم پیچ‌خوردگی مچ پا شامل درد، حساسیت ، تورم، كبودی، ناتوانی در راه رفتن می توان نام برد.
صدمات مچ پا در ورزشکاران در مقایسه با مردم عادی میزان بالاتری دارد. برای مثال:
مشکل درد مچ پا در بازیکن تنیس که بسرعت عرض زمین را می دود ، توپ را زده و ناگهان ترمز می کند . سپس بسرعت به سمت دیگر زمین می دود که دوباره توپ را بزند ، تعجب دارد که گاهی مچ پا دچارصدمه می شود ، تقریبا در هر ضربه تنیس بعد از دویدن ، ایستادن ناگهانی هست که نیروی چرخشی را به مچ پاها منتقل می کند و دو باره این عمل تکرار می شود . یکی از بیشترین صدمات بدنی در تنیس مربوط به مچ پا است .
یک چرخش در جهت غلط باعث درد مچ پا می شود و چنانچه پا ، زانو و مچ در یک راستا نباشند وقتی پا روی زمین قرار گرفته در طی زمان قطعا سائیدگی ناجور تاندن پیش می آید،خوشبختانه مچ پا یک مفصل محکمی است هم کار فرود آمدن به زمین را ممکن می کند و هم عامل ثبات است .
در مچ پا دو استخوان ساق پا بهم وصل می شوند . این دو استخوان با ligament ها و تاندن بهم وصل اند.
سه بافت اتصال ligament در مچ پا محل آسیب هستند . وقتی بدنبال توپ می دوید هر گام غلط می تواند مفصل مچ را زیادی در یک جهت فشار دهد و کشش زیادی بافتهای اتصال دهنده رایج ترین مشکل تنیس است . سه گروه صدمه وجود دارد و آن هم بستگی به میزان صدمه دارد :
- دردناک
- بسیار دردناک
- فوق العاده دردناک
اغلب آسیب ها متوجه کنار یا بیرون مچ هستند ولی گاهی درون مچ آسیب می بیند که درمانش مشکلتر است . چنانچه مچ پایتان باد کرده است باید عکس اشعه x بگیرید تا پزشک مطمئن شود شکستگی وجود ندارد . حتی یک کشیدگی مچ چنانچه درمان نشود مچ پا رابرای همیشه بی ثبات خواهد کرد . معمول ترین مداوا استراحت ، یخ ، کمپرس و زانو در جای بلند است . خیلی ها توجه نمی کنند که چقدر زمان برای مداوا لازم است .
صدمه درجه 1 دو الی سه هفته صدمه درجه 2 یک الی دو ماه صدمه درجه 3 سه الی شش ماه .
بازیکنی که زودتر از موعد به زمین تنیس باز گردد، دچار تورم تاندن دردناک می شود ورم می تواند ناشی از پاره گیهای ریز تاندن باشد .
آسیب دیگر معمول در تنیس تاندن آشیل است که از پشت ساق پا تا مچ ادامه دارد، از آنجا که پاشنه آشیل بی انعطاف است در طی زمان وضع آن بدتر می شود ، آثار آن درد بعد از بازی و ورم پشت مچ پا است . در صورت پارگی تنها راه چاره جراحی است . بندرت لایه هایی از استخوان مچ پا کنده می شود ، آثار آن دردملایم در منطقه است ومعمولا با جراحی این ذرات بر داشته می شوند .
برای محافظت از بافتهای مچ پا حرکات کششی و قدرتی نیز لازم هستند.
همچنین شایعترین ضایعه مچ پا ،اسپرین (Sprain) است، زمانی که ساختمان لیگامان، جامعیت ساختمانی خود را از دست بدهد، از واژه Sprain اسپرین استفاده می شود.
از بین رفتن تمامیت ساختمانی گاهی به صورت پارگی tearing است که دو قسمت پاره شده کاملاً از هم جدا نشده اند. در صورت جدا شدن کامل Sprain به صورت Rupture توصیف میشود..
Sprain را بر اساس دو معیار جامعیت ساختمانی لیگامانی و وجود ناپایداری در مفصل به 3 درجه تقسیم می کنیم:
1: پارگی خفیف وجود دارد به طوری که ساختمان لیگامانی تقریباً سالم است و ناپایداری وجود ندارد.
2 پارگی متوسط وجود دارد و ساختمان لیگامان تقریباً ناسالم است و ناپایداری تا حدی در مفصل وجود دارد.
3: پارگی کامل وجود دارد و ساختمان لیگامان کاملاً ناسالم است و ناپایداری کاملاً وجود دارد.
آسیب مفصل مچ پا به چه نیاز دارد؟
آسیب مفصل مچ پا به برنامه توانبخشی جامعی نیاز دارد كه شامل استراحت، نرمشهای كششی و قدرتی برای بهبودی كامل است. هر قدم در توانبخشی مچ پا نقش مهمی در بازگرداندن عملكرد آن پس از آسیب دارد.
نکات در آسیب مچ پا:
استراحت، كمپرس با یخ و بالا بردن پا اولین اقدام در برخورد با آسیب مچ پا است. استفاده از این اقدامات به كاهش التهاب پس از آسیب كمك می‌كند. به خاطر داشته‌باشید كه هرچه زودتر اقدامات اولیه فوق را انجام دهید موثرتر خواهند بود.
* تقویت مچ پا برای پیشگیری از پیچ خوردگی، كشیدگی و شكستگی و نیز برای بهبود مچ پای آسیب دیده لازم است. عضلات قوی مچ پا را تثبیت می‌كند و از رباطها در برابر آسیب دیدگی محافظت می‌كند.
* به یاد داشته باشید كه قبل از شروع هر ورزشی پس از آسیب دیدگی، با پزشك خود مشورت كنید.
آن دور كنید.
دکتر محمد حق شناس /رئیس هیئت پزشکی ورزشی استان گیلان