از این رو در این قسمت به تعریف و شکل متنوع فشار روانی و اختلالهای ناشی از آن پرداخته ودر ادامه به علل اضطراب و سطح برانگیختگی در ورزشکاران اشاره شده است.

شکل های متنوع فشار روانی:

۱- اضطراب

۲- فشار

۳ – دل نگرانی

۴ – ترس

۵ – ناراحتی

همۀ این اصطلاحات دقیقآ به یک مفهوم نیست و هر کدام حالت ویژه ای را در بر می گبرد، همۀ آن ها در ایجاد فشار روانی موثرند. وقتی فرد در شرایطی قرار گیرد که تحت فشار باشد یا احساس ناراحت کننده ای به او دست بدهد، عصبی باشد، احساس ناکامی و تنش کند یا در تعارض و بلاتکلیفی باشد، می گوییم تحت فشار روانی است.

تعریف فشار روانی

فشار روانی عبارت است از: تنش عصبی به وجود آمده در نتیجۀ تعارض های داخلی ناشی از موقعیت های خارجی مختلف.

نکته: روان شناسان معتقدند که هر چند همۀ اضطراب های آدمی مربوط به ترس است، مفهوم اضطراب با مفهوم ترس متفاوت است. مثلاَ اگر فردی با خشم و وسیله ای کشنده وارد اتاق مدیر شود، مدیر گرفتار هیجان ترس می شود. اگر در روزهای بعد مدیر، کارمند را در خیابان ببیند، دچار هیجان ناراحت کننده ای مانند وحشت و دل نگرانی می شود که این حالت اضطراب نامیده می شود.

در این مبحث به دو نکتۀ حائز اهمیت در خصوص  ورزشکاران عزیز اشاره می شود:

  ۱ - تشخیص علت اضطراب و اقدام کاربردی نسبت به رفع آن ۲ - میزان یا سطح انگیختگی ، متناسب با شخصیت ورزشکار را می بایست مورد توجه قرار داد.  چرا که مقابله با هیجان ترس از آن لحاظ ساده تر از مقابله با اضطراب است که عامل ترس آور مشخص است ، بنابراین ورزشکار هنگام بروز ترس  با واکنش مقابله یا فرار، مشکل را حل می کنند. اما زمانی که ورزشکار دچار اضطراب شد، و به ویژه وقتی که این اضطراب به صورت مزمن در آمد، به علت مشخص نبودن دقیق علت، ممکن است این نگرانی و دلهره روزها، هفته ها و حتی سالیان متمادی ادامه یابد و وی  را زیر فشار تشویش و بلاتکلیفی خرد کند.

از طرفی برانگیختگی هیجانی ملایم، ورزشکاران  را در جریان اجرای کاری که بر عهده دارند هوشیار نگه می دارد. برای این که دستگاه عصبی صحیح عمل کند، باید میزان مشخصی تحریک بر آن وارد شود، اما فشار روانی شدید یا طولانی مدت دارای آثار آسیب زایی فیزیولوژیکی و روانی است. لذا باید اساس و علت اصلی اضطراب مزمن در ورزشکار تشخیص داده شود تا با تنظیم تعادل روانی نتیجه مطلوب حاصل شود .

دلایل اضطراب:

۱ – ناراحتی های خانوادگی

۲ – گرفتاری های مالی

۳ – ترس از شکست

۴ – ناکامی در دستیابی به هدف

۵ – ابتلا به بیماری

۶ – فقدان آمادگی های جسمانی و روانی

اختلالات سوخت و سازی بدن که منجر به اضطراب می شود:

۱ – کمبود قند خون

۲ – آنژین قفسۀ صدری

۳ – اختلال در ریتم ضربان قلب

۴ – افزایش فشار خون

۵ – شوک

۶ – محرومیت های داروهای ضد افسردگی و داروهای محرک مثل آمفتامین

اندازه گیری اضطراب بر اساس فعالیت فیزیولوژیکی:

 ۱ – دستگاه عصبی خود مختار

 ۲ – ترشح غدد درون ریز

نکته:در شناخت هیجان اضطراب دستگاه عصبی خود مختار دارای اهمیت فراوانی می باشد.

در وضعیت ترسناک     دستگاه عصبی خود مختار فعال شده      فرد فرار می کند و یا به مقابله می پردازد.

در وضعیت اضطراب      دستگاه عصبی خود مختار فعال شده      عامل ترس وجود ندارد و انرژی فرد بیهوده مصرف می شود و اختلال روان تنی به وجود می آید.

در قسمت دوم به عوامل تنش در ورزشکاران و مربیان، همچنین تغییرات حاصل از تنش در سه حوزه جسمانی، روانی و رفتاری ورزشکارن اشاره خواهد شد.

هوشنگ اسماعیلی

مسئول کمیته روانشناسی هیأت پزشکی ورزشی استان تهران