آگاه سازی جوان فوق abcdالعاده مهم است، به شرط آنکه به حساسیت و ظرافت شخصیت وی توجه شده از دادن درس اخلاق و بیش از حد بزرگ جلوه دادن مساله خودداری شود.
صحت اطلاعات ارائه شده عدم انکار ابعاد مثبت و منفی موادمخدر و سعی در تبدیل نصایح به درد دلهای دوستانه از اهمیت فوقالعاده برخوردار است، در موضوع یاد شده جوان نیز برای خود عقایدی دارد و دائماً پرسش های متعددی به ذهنش خطور میکند. بنابراین بهتر است بزرگترها قبل از این که خود شروع به صحبت کنند، با دقت تمام شنوای حرف های طرف مقابل باشند.
اگر قادر باشیم فضای خوبی بر گفت و گو هایمان حاکم کنیم، حرفها و نظرایات و رفتارمان جوان مخاطب ما را به خوبی تحت تاثیر قرار داده مجذوب میکند نصیحت و حرف هایی که به این ترتیب بین یک جوان و فرد بزرگسال رد و بدل میشود حتی از ارزش ها موثرتر است بعد از اینکه به صحبت های جوانمان گوش دادیم بسیار مناسب خواهد بود تا با او صحبت کرده او را از تجربیات شخصی خود آگاه سازیم و در این میان چیزی را که نباید فراموش کرد خاطرنشان ساختن ممنوعیت مصرف غیرقانونی موادمخدر است .
پیش از آنکه سعی در علمی کردن بحث داشته باشیم باید بر روی ویژگی افراد معتاد و رابطه آنان با موادمخدر بحث کنیم. شیوههای دادن اطلاعات در مورد مضرات مصرف مواد مخدر مصرف مواد مطمئناً در بسیاری از مواقع، به علت فقدان آگاهی صحیح از زیانهای موادمخدر صورت میگیرد. لذا در برنامه های آموزشی بایستی موارد ذیل مدنظر باشند:
1- اطلاعات ارائه شده باید از نظر علمی معتبر و قابل قبول باشد و نباید حس کنجکاوی نوجوان را در مصرف مواد برانگیزد .
2- محتوای برنامه آموزشی نباید نحوه به دست آوردن مصرف مواد را آموزش دهد
3- اطلاعات ارائه شده باید این پیام را منتقل کند که مصرف مواد برای همه مضر است و هیچ کس و هیچ گروهی از آسیب آن مصون نیست و اطلاعات باید حاوی پیام «عدم مصرف » باش
4- هنگامی که نوجوانان و جوانان مخاطبند، باید از پیامهایی استفاده شود که به مضرات موادمخدر «در حال حاضر» و «آینده نزدیک» میپردازد نه عوارض دراز مدت آن .
5- مطالب آموزشی و نحوه ارائه آنها باید با علایق و نیازهای گروههای هدف منطبق باشد
6- پیامهای آموزشی باشد با شناخت فرهنگ و باور گروههای مختلف هدف برنامهریزی شوند. "پیشگیری و آموزش "
چگونه میتوان از مصرف مواد و سوء استفاده از آن جلوگیری کرد ؟
پاسخ این است که انجام چنین کاری به طور کامل ممکن نیست. با وجود این ما میتوانیم از تباهی زندگی عده بسیاری از مردم جلوگیری کنیم. از طریق آموزش و درمان میتوان از مصرف آن گروه مواد شیمیایی که اغلب به اعتیاد میانجامد، پیشگیری کرد. مشاهده این امر که سوءاستفاده از مواد، در واقع نشانه مشکلات اجتماعی و روانی اساسی میباشد، با اهمیت است. بنابراین پیشگیری از سؤاستفادههای دارویی باید در زمینههایی که این مشکلات به وجود آمدهاند، انجام گیرد.
عوامل مهمی که باید در برنامهای موفقیتآمیز درنظر گرفته شود، از این قرارند:
1- کمک به معلمان، تا بر اطلاعات خود درباره مسئله مواد در محل و مراکز ارائه خدمات در منطقه بیفزایند.
2- ترغیب معلمان به منظور تهیه یک برنامه آموزشی برای مبارزه با مواد در کلاس، این برنامه باید ساده، مختصر و به شیوهای ارائه شود که قضاوتی در مورد آن صورت نگیرد. علاوه بر این علاقه معلم به رفاه جسمی و روانی دانشآموز میبایست مورد تأکید قرارگیرد.
3- به وجود آوردن جوی که معلم بتواند مهارتهای حل مسائل را در کلاس و به صورت انفرادی فراگیرد و جلسات بحث گروهی را که درباره موضوعاتی نظیر رشد نوجوان و ارتباط آن با مسئله موادمخدر تشکیل میشود، رهبری کند. 4- تهیه برنامه پیشگیری با شرکت خانوادهها و دانشآموزان و ارائه مشاورههای فردی و گروهی با استفاده از منابع موجود در جامعه، نظیر مراکز مشاوره انجمن اولیا و مربیان. اعضای چنین انجمنهایی میتوانند گروهی از مشاوران باشند که در زمینه برخورد با مواد، آموزشهایی کسب کرده باشند.
5- سعی کنید ساختار عاطفی و ادراکی را که اغلب با مصرف موادمخدر همراهند درک کنید. عده زیادی از این دانشآموزان احساس میکنند که شایستگی لازم را ندارند و به صورتی غیرمعقول از طرف بزرگترها و همسالان طرد شدهاند. آنها نیاز دارند که دیگران آنها را درک کنند. اعمال روشهای انضباطی و قضاوتی این پیام را به آنها ابلاغ میکند که معلم و مدرسه فقط به برقراری نظم توجه دارند و قصدشان ارائه کمک هایی به آنها نمیباشد.
6- تقویت ارزشهای مذهبی و دینی و پرورش باورهای دینی و اعتقادات مذهبی در کودکان و نوجوانان و اولویت دادن به ارزشهای اجتماعی به جای ارزشهای شخصی و فردی.
7- ارزش دادن به حس مسئولیت فردی، یعنی کنترل خود در انجام رفتارهای غیرقابل قبول اجتماعی.
8- از بین بردن این باور غلط که برخی مواد مخدر اعتیاد آور نیستند، مانند حشیش.
9- مقابله با تفکر عادی بودن مصرف مواد مخدر.
10- آموزش مهارتهای ارتباطی، توانایی اظهار نظر، توانایی مخالفت و رد کردن، کنترل خود و احساس مسئولیت در مقابل رفتارهای خود و آرامسازی.
11- بالا بردن اعتماد به نفس با استفاده از روش تشویق، اجتناب از تحقیر، اعطای مسئولیتهای مناسب
بر اساس سن و توانایی، بالا بردن مهارتهای کودکان و تواناییهای آنان.
12- تشویق فعالیتهای سالم و خلاق
13- برگزاری دورههای آموزشی یا روشهای تغییر نگرش دانشآموزان از طریق فیلم، جزوه، بحث های گروهی و... 14- اصلاح روش تدریس و برخورد با دانشآموزان در روشهای فعال یادگیری شامل اکتشافی، پژوهشی، مباحثه و نمایش و تقویت استقلال دانشآموزان و افزایش خودابرازی و مسئولیت پذیری میتواند در این چارچوب مؤثر باشد.
15-فعالیتهای پیشگیرانه با استفاده از رسانههای مثل تلویزیون، رادیو، مجلات، روزنامهها، پوستر و...
16-آموزش شیوههای مقابله و کارآمدن با فشارهای مختلف زندگی، اضطراب، تنشهای جسمی یا ذهنی ناشی از مشکلات، شکستها و برخورد های اجتماعی.
17-آشنا کردن دانشآموزان با موقعیتهای اجتماعی که ممکن است آنها را برای آزمایش مواد مخدر تحت فشار اجتماعی قرار دهد.
18-ایجاد مهارتهای شناختی لازم برای تشخیص این قبیل موقعیت های خطرناک و اجتناب از آنها.
19-ارائه اطلاعات به نوجوانان که باعث تصحیح برداشتهای ذهنی آنان از معیارهای اجتماعی حاکم بر مصرف مواد میشوند.
20-ارائه مطالب آموزشی درباره برقرار کردن ارتباط و مبادله اطلاعات با دیگران.
21-ارائه اطلاعات مربوط به نرخ شیوع سوءمصرف مواد در میان نوجوانان، جوانان و کل جمعیت به منظور اصلاح دیدگاههای نوجوانان درباره خطرهای اعتیاد و عوارض دیگر آن
دکتر محمد حق شناس/ رئیس هیات پزشکی ورزشی استان گیلان