اضطراب و افسردگی بیماریهایی هستند که انسان همیشه با آنها رو برو بوده است. این بیماری ها تمام ابعاد جسمانی، روحی، روانی، احساسی و اجتماعی انسان را تحت تأثیر فرار میدهند . اضطراب یکی از مؤلفه های ساختار شخصیت فرد است. پاره ای از اضطرابهای دوران کودکی، نوجوانی وجوانی را میتوان بهنجار دانست و تأثیر مثبت آنها را بر فرآیند تحول پذیرفت . اما، گاهی اضطراب مزمن و مداوم میشود که در این صورت نه تنها پاسخ سازش یافته­ای محسوب نمیشود، بلکه باید آن را منبع شکست، سازش نایافتگی واستیصال گستردهای تلقی کرد که فرد را از بخش عمده ا مکاناتش محروم  میسازد.

از طرف دیگر افسردگی معضلی است که به روح و روان آدمی لطمه میزند و با کاهش توانایی تفکر و تمرکز، عدم توانایی تصمیم­گیری، افکار منفی، احساس غمگینی، پوچی و احساس عدم لذت از زندگی همراه است . متخصصین، افسردگی را تجربه حالت ناشادی میدانند که تحمل آن دشوار است. مطالعه ­ها حاکی از این است که زنان حدود دوسوم مبتلایان به اضطراب و افسردگی را تشکیل  میدهند.

اضطراب و افسردگی نه تنها رنج و ناراحتی شدید جسمانی و روانی برای افراد به وجود میآورند، بلکه حتی به صورت غیر مستقیم و به میزان قابل توجهی به مشکلات اجتماعی و اقتصادی جوامع امروز مربوط  میشوند.  به جهت آثار سوء ناشی از مصرف داروها در درمان اضطراب و افسردگی و در پاره­ای از مواقع بیفایده بودن و حتی مضر بودن آنها، محققین در پی یافتن روشهای غیر دارویی و غیرتهاجمی در درمان این اختلالها هستند. از سوی دیگر فنون شناختی- رفتاری کم هزینه بوده، به راحتی قابل انجامند و عوارض جانبی ندارند که از آن میان میتوان هاتایوگا را نام برد. از دهه ۱۹۷۰ ، یوگا، مراقبه و دیگر فنون کاهش دهنده فشار روانی، به عنوان درمان های امکان پذیر و پزشکی مکمل جهت درمان اضطراب و افسردگی مورد مطالعه قرار گرفته و در دهه های اخیر به میزان زیادی استفاده شده­اند. از طرف دیگر، پژوهشها حاکی از این است که آمادگی جسمانی سازگاریهای اجتماعی و سلامت روانی را افزایش می دهد و از میزان اضطراب و افسردگی میکاهد. همچنین ورزشکاران از سلامت روانی و جسمانی  بهتری نسبت به سایرین برخوردار هستند.

هاتایوگا به طرق مختلف بر اضطراب و افسردگی تأثیردارد. متعاقب تمرینهای یوگا، ترشح هورمون کورتیزول که با ایجاد تنیدگی در انسان ارتباط تنگاتنگی دارد، کاهش مییابد. همچنین هاتایوگا بر افزایش بازدارنده انتقال عصبی گاما آمینوبوتیریک اسید مؤثر است و بدین  طریق باعث کاهش اضطراب و افسردگی میشود. از دیدگاه روانشناسی، تمرینهای یوگا با کاستن ازتنش به سازگاری و تعدیل کمک می کند و با محدود کردن حالت­های ذهن و روح و کاهش انگیختگی قشر مخ، آرامش جسم و ذهن را برای انسان به ارمغان میآورد و لذا از اضطراب و افسردگی میکاهد.

دلایل تأثیر تمرین های آمادگی جسمانی برکاهش افسردگی و اضطراب را باید در ارتباط با سطح بعضی از نوروترانسمیترها مانند سروتونین، اپی نفرین و دوپامین در مغز جستجو کرد. این تمرینها به دلیل تحریک سیستم عصبی سمپاتیک باعث افزایش تراکم این نوروترانسیمترها میشوند. همچنین تمرینهای آمادگی جسمانی باعث تحریک ترشح اندورفین و افزایش آن میشوند که موجب احساس راحتی، تحمل فشار تمرین و ایجاد حالت شادی و سرخوشی میگردد. از طرف دیگر تمرین های آمادگی جسمانی توجه شخص را از موارد منفی به موارد مثبت وآرامش دهنده معطوف میدارد و نیزکسب بدنی متناسبترو موزن­تر منتج از فعالیت بدنی اعتماد به نفس بیش تری به شخص میدهد و تصور از خود را بهبود می بخشد که اینها بر کاهش افسردگی و اضطراب تأثیرمیگذارند.

اسکندر رحیمی- دکتری فیزیولوژی ورزشی با گرایش تغذیه ورزشی، عضوهیات علمی دانشگاه و مسئول کمیته آموزش و تغذیه هیات پرشکی ورزشی