خودمراقبتی در تاب‌آوری در ورزش
عباس حمزوی
«خودمراقبتی» شامل اعمالی است اکتسابی، آگاهانه و هدف‌دار که مردم برای خود، فرزندان و خانواده‌شـان انجـام می دهند تا تندرست بمانند، از سلامت جسمی، روانی و اجتمـاعی خـود حفاظـت کننـد، نیازهـای جـسمی، روانـی و اجتماعی خود را برآورده سازند، از بیماری‌ها یا حوادث پیشگیری کنند، بیماری‌های مزمن خود را مـدیریت کننـد و نیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان، حفاظت کنند.
حیطه‌های خودمراقبتی شامل ارتقای سلامت، اصلاح سبک زندگی، پیـشگیری از بیمـاری، خـود ارزیـابی، حفـظ سلامت، مشارکت در درمان و توان بخشی است.
در عصر حاضر، روند تغییر ساختار جمعیتی، الگوی بیماری‌ها و فشار مالی بی‌سابقه‌ای که بـر سیـستم ارائـه خـدمات عمومی تحمیل شده، ما را نیازمند ارائه رویکردی جدید و متفاوت برای مراقبت بهتر و متناسب با نیازهایمان برای حـال و آینده می‌سازد؛ زیرا حفظ عملکرد جسمی، روانی، اجتماعی، معنوی و رشد فردی در محدوده طبیعی و متناسـب بـرای حیـات و جامعیت عملکردمان حائز اهمیت است.
یکی از اجزای خودمراقبتی که دارای اهمیت بسیار است، میزان «تاب‌آوری» افراد است. «تاب‌آوری» به توانایی فرد برای سازگاری مؤثر و غلبه بر مشکلات زندگی گفته می‌شود. این ویژگی به فرد اجازه می‌دهد، شانس بیشتری برای دستیابی به یک شرایط پایدار روانی داشته باشد.
تاب‌آوری به‌عنوای یکی از سازه‌های اصلی شخصیت برای فهم انگیزش، هیجان و رفتار مفهوم‌سازی شده است. همچنین تاب‌آوری را توانمندی فرد در برقراری تعادل زیستی-معنوی-روانی در شرایط ناگوار تعریف کرده اند .افراد دارای این ویژگی، توانایی ترمیم ضربه‌های روانی وارد شده به خود و فائق آمدن بر سختی را دارند.
حال که به تعریف خودمراقبتی و تاب‌آوری مبادرت ورزیدیم، «تاب‌آوری در ورزش» را مداقه نظر قرار داده و به نقش مهم آن در «خودکارآمدی ورزشکاران» در نیل به اهداف حرفه‌ای‌شان اشاره‌ای کوتاه داشته و در پایان یک رویکرد روان‌شناسی مؤثر برای «بهبود خودمراقبتی در تاب‌آوری ورزشکاران» را پیشنهاد می‌دهیم.
علی‌رغم این که ورزش خود یکی از بهترین ابزارهای توسعه تاب‌آوری است، گاهی خود موضوع تاب‌آوری می‌شود. چنانکه در دوران پاندمی کووید ۱۹ و شیوع بیماری کرونا، ورزشکاران شرایط معمول و تمرینات روتین خود را از دست داده و مجبور شده‌اند با فرسودگی ناشی از این واقعه، در تغییر برنامه‌های تمرینی و مسابقات خود به گونه‌ای سازگاری به عمل آورند. تمرین کردن در منزل یا فضایی خارج از محیط تمرین تخصصی، در کنار لغو شدن مسابقات و در نتیجه کاهش انگیزه و ابهام در اهدافی که قبلاً منجر به تداوم تلاش در ورزشکاران می‌شده، همگی از علل افزایش فرسودگی در ورزشکاران است؛ که اکنون مهارت‌های خودمراقبتی را باید به استمداد طلبید.
افرادی که تاب‌آوری مناسبی دارند، معمولاً افرادی با ویژگی‌های مثبت شخصیتی از قبیل خوشبینی، احساس کنترل بیشتر و با پشتکار هستند. همچنین مطالعات نشان داده است، تاب‌آوری در ورزشکاران با بدبینی، ناامیدی، سرزنش خود، افسردگی، استرس و اضطراب رابطه معکوس و از سوی دیگر با عملکرد ورزشکار ارتباط مثبت دارد و همین امر موجب افزایش میزان خودکارآمدی ورزشکاران می‌شود.
طی سال‌های اخیر، روان‌شناسی مثبت‌نگر با تأکید بر توانمندی‌ها و فضیلت‌های آدمی، به بررسی عواملی در انسان پرداخته است که سلامت روان، شادکامی و خشنودی از زندگی را حتی در شرایط خطر به دنبال دارد. روان‌شناسی مثبت‌نگر از طریق ایجاد هیجانات مثبت، توانمندی‌های منش و معنا، موجب تغییر آسیب‌پذیر به تاب‌آوری می‌شود.
دو مبحث مهم در روان‌شناسی مثبت‌نگر، تاب‌آوری و شادکامی هستند. این رویکرد به افراد کمک می‌کند با مهارت‌های خودمراقبتی به افزایش تاب‌آوری مبادرت ورزند. این مهارت‌ها را می‌توان فراگرفت و تقویت کرد.
روان‌شناسی مثبت‌نگر دارای ۶ رکن اساسی است، که به کارگیری این ارکان در جنبه‌های خودمراقبتی (ذهنی-جسمی / تن و روان) بسیار کارگر است.
خرد و دانایی، شجاعت و تعالی، عناوین برخی از این ارکان هستند که سهم مؤثری در رشد و شکوفایی افراد دارند.
۱۸ مهر ماه ۱۴۰۰
عباس حمزوی
ارسال نظر