آسیب‌های ورزشی نه تنها به جسم آسیب می‌زنند بلکه می‌توانند اثرات زیادی بر روان ورزشکار بگذارند. در اینجا چند تکنیک روانی برای تقویت توانبخشی روانی پس از آسیب آورده‌ شده است:

۱. ذهن‌آگاهی (Mindfulness)

ذهن‌آگاهی به ورزشکار کمک می‌کند تا از استرس‌های روانی ناشی از آسیب فاصله بگیرد و در لحظه حال متمرکز شود. این تمرین به کاهش اضطراب، افسردگی و نگرانی کمک می‌کند. وقتی ورزشکار به جای تمرکز بر درد یا نگرانی‌های آینده، روی نفس کشیدن و وضعیت فعلی خود تمرکز کند، به تدریج سطح استرس او کاهش می‌یابد. ذهن‌آگاهی می‌تواند به ورزشکار این احساس را بدهد که او در کنترل وضعیت خود است و نه برعکس.

۲. تجسم مثبت (Positive Visualization)

تجسم به ورزشکاران کمک می‌کند تا به صورت ذهنی خود را در شرایط بهبودی یا در حال بازگشت به میادین ورزشی تصور کنند. این روش باعث می‌شود که ورزشکار به آینده‌ای مثبت نگاه کند و احساسات منفی را کنار بگذارد. تجسم موفقیت و تصویرسازی به ورزشکار کمک می‌کند که در هنگام بهبودی، به مراحل مختلف آن با ذهنی مثبت و آماده به بازگشت به رقابت فکر کند. این تکنیک باعث تقویت انگیزه و افزایش اعتماد به نفس می‌شود.

۳. تفکر مثبت و گفتگو درونی مثبت (Positive Self-Talk)

ورزشکارانی که توانایی استفاده از گفتگوهای درونی مثبت دارند، معمولاً سریع‌تر از آسیب‌های روانی و جسمی بهبود می‌یابند. به جای اینکه افکار منفی مانند «من نمی‌توانم به گذشته‌ام برگردم» را بپذیرند، باید از جملات انگیزشی و مثبت استفاده کنند. برای مثال: «من قوی‌تر از قبل برمی‌گردم»، یا «هر روز نزدیک‌تر به بهبودی هستم». این نوع تفکر به ورزشکار کمک می‌کند تا به جای احساس درماندگی، به تقویت خود بپردازد و انگیزه‌اش را حفظ کند.

۴. تنظیم اهداف کوچک و قابل دسترسی (Setting Small Achievable Goals)

در فرآیند بهبودی، داشتن اهداف کوچک و قابل دسترس به ورزشکار این امکان را می‌دهد که در هر مرحله احساس موفقیت کند. به جای تمرکز بر روی هدف نهایی، مانند بازگشت به رقابت، باید اهداف کوچکی را تعیین کرد که به راحتی قابل دستیابی باشند. به عنوان مثال: «امروز می‌توانم پنج دقیقه بیشتر ورزش کنم» یا «امروز توانستم دامنه حرکتی‌ام را بیشتر از دیروز افزایش دهم». این اهداف به ورزشکار کمک می‌کند تا احساس کند که در حال پیشرفت است و هر روز بهتر از قبل می‌شود.

۵. حمایت اجتماعی (Social Support)

توانبخشی روانی در ورزشکاران به شدت به حمایت اجتماعی وابسته است. احساس حمایت از طرف خانواده، دوستان، مربیان و هم‌تیمی‌ها به ورزشکار کمک می‌کند که در برابر استرس‌ها و نگرانی‌های روانی ناشی از آسیب مقاوم‌تر شود. این حمایت‌ها می‌تواند از طریق مشاوره‌های روانشناسی، گفتگوهای انگیزشی یا صرفاً گوش دادن به احساسات ورزشکار باشد. ورزشکارانی که از حمایت‌های اجتماعی برخوردارند، می‌توانند به راحتی بر مشکلات روانی غلبه کنند و انگیزه بیشتری برای بازگشت به فعالیت‌های ورزشی پیدا کنند.

۶. تمرینات ریلکسیشن (Relaxation Techniques)

تکنیک‌های ریلکسیشن مانند تمرینات تنفسی عمیق، تمرینات کششی آرامش‌بخش و مدیتیشن می‌توانند به ورزشکاران در کاهش استرس و نگرانی‌های روانی کمک کنند. این تمرینات باعث آرامش ذهن و بدن می‌شوند و به ورزشکار کمک می‌کنند تا از استرس‌های ناشی از آسیب رهایی یابند. این تکنیک‌ها نه تنها به کاهش درد روانی و جسمی کمک می‌کنند، بلکه باعث افزایش ظرفیت ذهنی و توانایی تمرکز ورزشکار نیز می‌شوند.

۷. ایجاد ارتباط با دیگران در شرایط مشابه (Peer Support)

یکی از تکنیک‌های موثر دیگر، برقراری ارتباط با ورزشکاران دیگری است که آسیب مشابهی را تجربه کرده‌اند. این افراد می‌توانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و راهکارهایی برای کنار آمدن با آسیب‌ها و مراحل توانبخشی ارائه دهند. این نوع ارتباط به ورزشکار این احساس را می‌دهد که تنها نیست و می‌تواند از دیگران الگو بگیرد و از آنها یاد بگیرد.

این تکنیک‌ها می‌توانند به ورزشکاران کمک کنند تا علاوه بر بهبودی فیزیکی، از نظر روانی نیز آماده بازگشت به میدان رقابت شوند. توانبخشی روانی به همان اندازه که بهبودی فیزیکی مهم است، نیاز به توجه ویژه دارد تا ورزشکار با اعتماد به نفس کامل و انگیزه بالا به تمرینات و مسابقات بازگردد.

مارال روزدار/مسول کمیته روانشناسی هیات پزشکی ورزشی استان خوزستان