امروزه ارتقاي بهره‌وري در ورزش يكي از مهم‌ترين رسالت‌هاي مديران ورزشي محسوب مي‌شود. هدف از پژوهش حاضر، تعيين عوامل مهم و اساسي بهره‌وري در سازمان‌هاي ورزشي از ديدگاه مديران است. به اين منظور عوامل مؤثر در بهره‌وري سازمان‌هاي ورزشي با استفاده از عوامل درون‌سازماني و برون‌سازماني بررسي شد. تحقيق از نوع توصيفي _ تحليلي و از شاخة تحقيقات ميداني بود. ابزار تحقيق، پرسشنامة محقق‌ساخته شامل 39 پرسش بود كه در هشت حيطه طراحي شد. پس از تعيين روايي و نيز تأييد پايايي آن از طريق آلفاي كرونباخ (83/0 = α)، در بين گروه نمونه شامل 40 نفر از مديران هيأت‌ها و انجمن‌هاي ورزشي شهر کرمان توزيع و سپس داده‌ها گردآوري شد. از آمار توصيفي (ميانگين و انحراف معيار) براي اولويت‌بندي عوامل مؤثر بر بهره‌وري و از آزمون فريدمن براي مقايسة ميانگين‌ها استفاده شد. نتايج تحقيق نشان داد عوامل درون‌سازماني بيشتر از عوامل برون‌سازماني در ارتقاي سطح بهره‌وري سازمان‌هاي ورزشي نقش دارند (0001/0 = P، 71/4 = F). همچنين نتايج نشان داد هدف‌گذاري براي برنامه‌هاي ورزشي، آموزش نيروهاي انساني و اصلاح ساختارهاي سازماني بيشترين تأثير را در بهره‌وري سازمان‌هاي ورزشي دارد.
واژه‌هاي كليدي:بهره‌وري، سازمان‌هاي ورزشي، عوامل درون‌سازماني، عوامل برون‌سازماني
مقدمه
در سال‌هاي اخير بهره‌وري به عنوان يك نهضت عظيم ملي در كشورها در اولويت قرار گرفته است. زندگي در دنياي رقابتي امروز بدون دستيابي به بهره‌وري مطلوب بسيار سخت و دشوار است. سازمان‌هايي كه مسئوليت ورزش‌هاي قهرماني را به عهده دارند، براي دستيابي به جايگاه مناسبي در صحنة رقابت‌هاي جهاني، الگوي كاملي از برنامه‌هاي آمادگي ورزشكاران را طراحي و براي دستيابي به آن تلاش مي‌كنند. سازمان‌هاي ورزش‌هاي تفريحي براي جذب بيشتر مشتري و كسب رضايت آنان در جست‌وجوي راه‌هاي جديد مي‌باشند. سازمان‌هايي كه آموزش ورزش براي كسب سلامت و بهداشت افراد جامعه را به عهده دارند، براي اثربخشي برنامه‌ها و ارتقاي سطح سلامت جامعه تلاش مي‌كنند. در ورزش حرفه‌اي باشگاه‌هاي ورزشي به دنبال كسب درآمد و سود بيشتر هستند. شركت‌هاي توليدكنندة وسايل و تجهيزات ورزشي براي به دست آوردن بازار مصرف و كسب برتري بر رقيبان تلاش مي‌كنند. بهره‌وري ورزشي را مي‌توان فرايند يك سلسله اقدام‌ها و فعاليت‌هاي هماهنگ و برنامه‌ريزي‌شده در سازمان‌هاي ورزشي به منظور بهبود وضعيت موجود برنامه‌ها و استفادة اثربخش‌تر استعدادها، امكانات، تجهيزات، فضاها و اماكن ورزشي است . گزارش واچ (2002) كه مي‌گويد عوامل مؤثر بر بهره‌وري پنج عامل فرايند، نيروي كار، ظرفيت، عوامل برون‌سازماني و كيفيت است در تعريف مذكور مشاهده مي‌شود . هرچند آروزي هر مدير آن است كه بهره‌وري محل كار خود را به حداكثر برساند اما لازمة تحقق بخشيدن به اين مهم آن است كه نخست به همة عوامل مؤثر در بهره‌وري آشنا باشد و آنها را در عمل به‌كار گيرد. بهره‌وري در سازمان‌هاي ورزشي حاصل تعامل عوامل بسيار زيادي است. به منظور تعيين شاخص‌ها و عوامل مهم در بهره‌وري در هر يك از سازمان‌هاي ورزشي، محققان تحقيقات زيادي انجام داده‌اند. هريك از آنان عوامل مهمي را براي افزايش سطح بهره‌وري ارائه داده‌اند. برخي محققان به عوامل درون‌سازماني مانند آموزش كاركنان و هماهنگي آنان با نوع فناوري مورد استفاده اشاره مي‌كنند و معتقدند سطح آوردن تكنولوژي در سازمان بايد متناسب با سطح توان كارمندان باشد .
در شكل 1 پس از بررسي نتايج پژوهش كه درخصوص بهره‌وري در سازمان‌هاي ورزشي و غيرورزشي انجام شده، الگويي نظري در هشت حوزة كلي ارائه شده است.
افزايش يا بهبود هر كدام از اين عوامل در يك يا ساير عوامل ديگر تأثير دارد. به منظور مطالعه و بررسي اين عوامل مي‌توان آنها را به دو دسته عوامل برون‌سازماني و درون‌سازماني تقسيم كرد. عوامل برون‌سازماني اغلب در سطح كلان جامعه مطرح است و از بيرون عملكرد و نحوة خدمات و اجراي برنامه‌هاي ورزشي را تحت تأثير قرار مي‌دهد. عواملي همچون رفاه اقتصادي، تغييرات فرهنگي و اجتماعي و تحولات جهاني ورزش به گونه‌اي نيست كه مديران ورزشي قادر باشند آنها را كنترل كنند. درخصوص عوامل مؤثر درون‌سازماني كه مي‌تواند در بهره‌وري ورزشي مؤثر واقع شود، تحقيقات بسيار زيادي لازم است. اما متخصصان بر روي چهار عامل مهم و اساسي چون هدف‌گذاري براي برنامه‌ها، نيروي انساني، ساختار سازماني و زيرساخت‌ها اتفاق نظر دارند. دراين تحقيق تلاش بر آن است تا با بهره‌گيري از نظرها و ديدگاه‌هاي مديران ورزشي آن دسته از عوامل درون و برون سازماني كه در بهره‌وري برنامه‌هاي ورزشي در سازمان‌هاي ورزشي تأثير دارند، تعيين و اولويت هريك از آنها مشخص شود.
روش تحقيق
پژوهش حاضر توصيفي _ تحليلي و از شاخة تحقيقات ميداني است. ابزار اندازه‌گيري پرسشنامة محقق‌ساخته شامل 39 سؤال بود كه در هشت حوزة كلي تنظيم شده بود و در آن از پاسخگويان خواسته مي‌شد موافقت خود را براساس مقياس پنج ارزشي ليكرت از خيلي زياد (5) تا خيلي كم (1) اعلام كنند. روايي پرسشنامه با بهره‌گيري از نظرهاي صاحب‌نظران و مديران باتجربه و همساني دروني تأييد شد و پايايي آن از طريق آلفاي كرونباخ 86/0 = α به دست آمد. نمونة آماري تحقيق شامل 40 نفر از مديران هيأت‌ها و انجمن‌هاي ورزشي کرمان بود كه به طور تصادفي از بين كلية مديران شاغل انتخاب شدند. از آمار توصيفی (ميانگين و انحراف معيار) برای اولويت بندی عوامل مؤثر بر بهره وری و از آزمون فريدمن برای مقايسة ميانگين ها استفاده شد.
نتايج
جدول 1_ توزيع ميانگين و اولويت عوامل اثرگذار در بهره وری
شاخص های آماری
عوامل مهم در بهره وری | درصد پاسخ ها (بسيار زياد, زياد) | ميانگين X | انحراف معيار S | اولويت |
هدف گذاری برای برنامه های ورزشی | 85% | 89/3 | 12/1 | 1 |
آموزش نيروهای انسانی | 84% | 92/3 | 01/1 | 2 |
اماکن, تجهيزات و امکانات | 79% | 87/3 | 77/1 | 3 |
نگرش های جامعه به ورزش | 76% | 67/3 | 23/1 | 4 |
توسعة فرهنگ جسمانی بين شهروندان | 73% | 43/3 | 61/1 | 5 |
ساختارهای سازمانی | 72% | 45/3 | 15/1 | 6 |
بهبود وضعيت اقتصادی جامعه | 68% | 25/3 | 58/1 | 7 |
همکاری ساير نهادها و سازمان ها | 65% | 10/3 | 31/1 | 8 |
بهره گيری از دانش و فناوری اطلاعات | 63% | 03/3 | 02/1 | 9 |
تحولات جهانی ورزش | 2/61% | 01/3 | 92/0 | 10 |
همسويي با سياست های جهانی در ورزش | 61% | 45/2 | 91/0 | 11 |
نتايج جدول 1 نشان می دهد هدف گذاری برای برنامه های ورزشی با ميانگين 89/3 و انحراف 12/1 و آموزش نيروی انسانی با ميانگين 92/3 و انحراف معيار 01/1 بيشترين نمره و کمترين نمرة مربوط به تحولات جهانی در ورزش (45/2 = Xو 91/0 = S) است.
جدول 2_ مقايسة مؤلفه های بهره وری و ارتباط آنها با يکديگر
شاخص های آماری مؤلفه های بهره وری | ميانگين رتبه (فريدمن) | سطح معنی داری ميانگين رتبه | r | سطح معنی داری همبستگی |
عوامل درون سازمانی | 87/5 | 0001/0 =P | 565/0 | 000/0 =P |
عوامل برون سازمانی | 36/4 | 0001/0 =P | 476/0 | 0001/0=P |
نتايج جدول 2 نشان می دهد که عوامل درون سازمانی بيشتر از عوامل برون سازمانی بر بهره وری تأثير دارد, همچنين عوامل درون سازمانی با عوامل برون سازمانی ارتباط معناداری با يکديگر دارند.
بحث و نتيجه گيری
نتايج تحقيق نشان داد که سازمان های ورزشی برای ارائة خدمات مؤثر ورزشی و رسيدن به بهره وری مطلوب بايد عوامل متعددی را مورد توجه قرار دهند. از ديدگاه مديران ورزشی, عوامل درون سازمانی مانند هدف گذاری برای برنامه های ورزشی, آموزش و تربيت نيروی انسانی باکيفيت و ماهر, بهره گيری از اماکن, وسايل و تجهيزات پيشرفتة ورزشی تأثير بيشتری نسبت به عوامل برون سازمانی بر بهبود عملکرد سازمان های ورزشی و در نتيجه ارتقای سطح بهره وری دارند.
از ديدگاه مديران آموزش و تربيت نيروهاي انساني ماهر و كارامد به منظور ارائة خدمات كيفي به نحوي كه موجبات رضايت ورزشكاران و شركت كنندگان در برنامه‌هاي ورزشي را به دنبال داشته باشد، بهره‌وري در سازمان‌هاي ورزشي را به نحو چشمگيري افزايش مي‌دهد. شناخت و درك صحيح نيازهاي واقعي ورزشكاران و شركت‌كنندگان در برنامه‌ها مي‌تواند در ارائة خدمات واقعي مورد نياز مؤثر باشد. تدارك فضاي رواني مناسب در محيط‌هاي ورزشي هم در ورزش‌هاي قهرماني و هم در ورزش‌هاي تفريحي با رضايت آنان همراه است. احساس شادماني و لذت ورزشكاران حتي در ورزش‌هاي قهرماني كه تمرين‌هاي سخت و طاقت‌فرسا ارائه مي‌شود، بايد در محيط‌هاي ورزشي مورد توجه مسئولان قرار گيرد. رعايت اصول ايمني و بهداشتي در محيط‌هاي ورزشي و در حين آموزش و تمرين‌ها امري است كه رضايت خاطر مشاركت‌كنندگان ورزشي را فراهم مي‌كند و در نهايت موجب ارتقاي سطح خدمات ورزشي مي‌شود. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد اصلاح يا ايجاد ساختار مناسب سازماني كه قادر باشد همگام با تحولات جهاني كه در ورزش به وقوع پيوسته، اهداف و برنامه‌هاي ورزشي را به اجرا درآورد يكي از عواملي است كه در ارتقاي سطح بهره‌وري مؤثر است. تشكيلات كنوني سازمان‌هاي ورزشي بيش از هفتاد سال عمر دارند و بدون تغييرات اساسي در ساختار همچنين به فعاليت‌هاي خود به صورت سنتي ادامه مي‌دهند. در چنين شرايطي آنها قادر نيستند پاسخگوي نيازهاي ورزشي و مسائل پيچيده و آشكار و پنهان آن باشند.
از اين‌رو مديران ورزشي براي بهبود بهره‌وري بايد علاوه بر عوامل دروني، به عوامل برون‌سازماني نيز توجه ويژه‌اي داشته باشند. پيشنهاد مي‌شود دوره‌هاي آموزشي براي همة مديران ورزشي در همة سطوح مديريتي و كارشناسان با عنوان مديريت كيفيت جامع و بهره‌وري در ورزش برگزار شود.
منابع
- 1. شاكري، ش. (1379). "روش‌هاي اندازه‌گيري بهره‌وري در واحدهاي خدماتي". مجلة مديريت، شمارة 43، ص 23- 18.
2. شهركي‌پور، ح. (1383). "كيفيت و بهره‌وري در سازمان‌هاي آموزشي". مجلة مديريت. شمارة 88، ص 31 – 27.
3. شهيدي، م.( 1378). "ضرورت توسل به تكنولوژي پيشرفته و چگونگي تأثير آن در ارتقاي بهره‌وري توليد". فصلنامة علمي – پژوهشي دانش مديريت، شمارة 46. ص 39 – 36.
4. Broschak, J. Davis – Blake, A. (2006). "Mixing standard work and nonstandard Deak sithe consequence of heterogeneity in employment arrangements". Academy of management journal, 49: PP:371-393.
5. Chelladurai, P. (1999)." Human resource management in sport and recreational". Humankinctics, p: 240.
6. David, M. (2003). "Productivity tools: horses for courses", Industrial management and data system, 52(3), PP: 136-140.
7. Fogel, P. (2004). "Superior productivity in health care organization". How to get it how to keep it.
مریم خائف-مسئول کمیته روانشناسی هیأت پزشکی ورزشی استان کرمان