اوقات فراغت نقطه مقابل زمانی است که فرد به انجام وظایف و مسئولیتهای اجباری خویش میپردازند.زمان فراغت یک بازه زمانی است که می توان در آن به علاقمندیها و اموری که زندگی امروزی وقت کمتری برای آنها میگذارد مانند توجه به احساسات،سنتها،مسائل شخصیتی ،تفریح و ...رسیدگی کرد.
با این تعریف آیا به نظر شما زمان خواب و استراحت هم بخشی از اوقات فراغت است؟
پاسخ سوال در جوامع مختلف متفاوت است.
درکشورهایی که درآمد یک شیفت کاری جوابگوی تکاپوی زندگی است اوقات فراغت بیشتر صرف تفریح،ورزش ،سفر و... میشود.
برعکس در جوامع کم درآمد که شخص ساعت بیشتری از روز را به فعالیتهای اجباری می پردازد و زمان استراحت کوتاهی دارد ممکن است تا 100٪ زمان فراغت به استراحت و بازیابی انرژی اختصاص داده شود.
در دین اسلام بنا به فرمایش آمام محمدباقر(ع) وقت خود را به چهار قسمت تقسیم کنید:
1-وقتی برای ارتباط با خدا
2-وقتی برای کار و تلاش
3-زمانی برای برقراری ارتباط با دیگران
4-زمانی برای استراحت و تفریحات سالم و غیرحرام
اوقات فراغت زمانی مرده است؟
اوقات فراغت تهدید است یا فرصت؟
بدیهی است جواب سوالات بالا کاملا بستگی به نوع استفاده از این زمان دارد.
اوقات فراغت تهدید است در صورتیکه برنامه ریزی و هدف گذاری برای آن نشده باشد و فرصتی عالیست در صورتی که از این زمان استفاده بهینه شده و فرد را به سوی کمال سوق دهد.
تغییرذهنیت نسبت به اوقات فراغت و پذیرفتن آن بعنوان یکی از حقوق فردی،گام اول در راه برنامه ریزی و تعریف هدف برای این زمان است.
اختصاص دادن زمانی برای فراغت و استفاده از آن یکی از شاخص های رشد جامعه مانند سواد و بیمه می باشد.
از دیدگاههای مختلف اهداف متفاوتی برای زمان فراغت مشخص شده است ازجمله:
1-رفع خستگی:بازگشت سلامت روانی،افزایش بازده کار
2-نیاز به تفریح به عنوان بخشی ازنیاز ذاتی فرد
3-کاهش استرس
4-بالابردن توان عمل
5-ایجادامید و انگیزه
6-رشد شخصیت اجتماعی (روحیه تعاون –تقدم دیگران برخویش)
7-شکوفایی استعدادها و کشف توانمندیها
8-افزایش نشاط
9-شناخت نقاط ضعف و قدرت
10-برون ریز احساسات
11-احیاسنتها،ارزشها مذهبی
12-دفع انرژی اضافه
این هدف گذاری بیانگر آن است که زمان طلایی فراغت میتواند بهترین موقعیت برای آموزش باشد.برخلاف تصور گروهی که معتقدند فرد باید در این زمان رها باشد.
هرچندآزاد بودن به معنای اتلاف وقت نیست بلکه آزادبودن یعنی اختیار در انتخاب نوع فعالیت و نحوه گذراندن زمان است.
زمان فراغت از چندساعت در روز و چندماه در کشور ما بسته به ساعت کاری متغیراست. برای مثال: تعریف آن برای یک کارمند یا یک دانش آموز یا یک زن خانه دار متفاوت است.
نکته مهم در مورد تمام افراداین است که لذت بردن از زمان مذکور میتواند نشانه سلامت روانی باشد.اگرشخصی بعدازانجام کارموظف خود و رسیدن به زمان فراغت احساس پوچی ،بیهودگی یاناکارآمدی کند بدون شک حداقل در مرز افسردگی قراردارد و این احساس در بین زنان خانه دار بیشتررواج دارد.با برنامه ریزی صحیح و پرکردن مناسب این زمان میتوان به اهداف روحی-جسمی اجتماعی فروانی دست یافت.
در قسمت دوم این بحث ورزش به عنوان یکی از ارکانهای مهم در تامین اهداف بالا معرفی و نحوه برنامه ریزی درزمان فراغت و توجه به آیتمهای فردی و قالبها مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
سودابه اسکندری-مسئول کمیته بانوان هیأت پزشکی ورزشی استان کرمان