ناهنجاری زانوی پرانتزی یا پای کمانی (Genu varum)
- تغییر وضعیت زانو ها از حالت طبیعی به سمت خارج
- زمانی که قوزک پاها با هم تماس دارند زانوها از هم فاصله می گیرند
- این ناهنجاری نوعی اختلال در راستای طبیعی ساق پاست
- زانوی پرانتزی خفیف در 2-3 سال اول زندگی شایع است
- در سن 6-7 سالگی به شکل نرمال در می آید
- علائم یا نشانه ها
- فاصله گرفتن زانو ها از هم
- راه رفتن روی لبه خارجی و به صورت اردک وار
- چرخش استخوان درشت نی به سمت داخل
- کاهش ارتفاع پایین تنه
- تغییر زاویه کشگک ها و تمایل به به داخل
- آرتروز زودرس
- درد و احساس خستگی
- سائیدگی بیش از حد کناره خارجی کفش
- کاهش زاویه Q
- علل یا عوامل ایجاد ناهنجاری
- وراثت
- راه افتادن زودرس کودک
- استفاده مداوم از پوشک های حجیم
- بیماری نرمی استخوان، پوکی استخوان و آرتروز
- آسیب های صفحه رشد زانو بر اثر ضربات حاد
- فلج عضلانی مانند بیماری فلج اطفال
- پارگی کپسول و رباط خارجی زانو
- ضعف عضلاتی که چرخش خارجی به زانو می دهند از جمله دوسر رانی، کشنده پهن نیام و عضلات گروه نازک نئی
- کوتاهی عضلاتی که چرخش داخلی به زانو می دهند از جمله: نیمه غشایی، نیمه وتری، راست داخلی و ساقی قدامی
- چهار زانو نشستن مداوم و طولانی
- چاقی
- روش های تشخیص و ارزیابی
- مشاهده سائیدگی لبه خارجی کفش به هنگام راه رفتن
- استفاده از خط شاقولی
- متر نواری یا کولیس
- عوارض یا پیامد های ناهنجاری
- این عارضه سبب می شود فشار وارده بر زانو به صورت برابر و طبیعی در سطح مفصلی اعمال نشود و قسمت عمده فشار به بخش داخلی زانو وارد شود و این بخش را در مقابل ضربه های سنگین و له شدن دیسک ها آسیب پذیر تر کند ( آرتروز زودرس).
- استخوان های ران و درشت نی به علت تحمل فشار، ضخیم تر می شوند.
- راه رفتن مشکل می شود طوری که اگر فرد بخواهد بدود، پنجه ها و قوزک پاها با یکدیگر برخورد خواهند کرد و سبب ایجاد محدودیت های حرکتی می شود.
- راه رفتن غیر طبیعی ( اردک وار).
- بر اثر تغییر وضعیت بیومکانیکی طبیعی مفصل و ایجاد فشار های غیر طبیعی بر بافت های اطراف مفصل، احتمال آسیب پذیری مفصل افزایش می یابد.
- کوتاهی قد
- اگر زانوی پرانتزی به صورت یک طرفه باشد، موجب کوتاهی ظاهری در یک پا و به دنبال آن، انحراف طرفی ستون مهره ها خواهد شد.
- ایجاد درد در زانو که می تواند در دوطرف زانو دیده شود. یعنی درد در قسمت داخلی بر اثر فشرده شدن استخوان ها و در قسمت خارجی بر اثر کشش بافت نرم.
- حرکات اصلاحی
- تمرینات کششی
1- فرد رو به شکم میخوابد و ساق پا را به خارج چرخانده و زانو را صاف میکند.
2- فرد به پشت میخوابد بعد ساق را به خارج میچرخانیم، سپس زانو را صاف میکنیم و پا را بالا می اوریم.
3- در وضعیت ایستاده در کنار چوب موازنه از پهلو قرار گیرید و به ترتیب یک پا را به طور مستقیم بالای ان بگذارید. سپس پای اتکا را دورتر نگه دارید و با تنه به طرف پایی که روی میز قرار دارد خم شوید.
4- در حالت ایستاده قرار گیرید در حالی که پاها از یکدیگر فاصله گرفته و از جانب داخلی مچ به زمین فشار اورید
5- در وضعیت نشسته به حالت قورباغه با کمک دستها، تنه را از زمین جدا کرده و با فشار کنترل شده جانب داخلی ساق بر روی زمین به کشش عناصر استاتیک جانب داخلی زانو بپردازید.
6- روی زمین بنشینید، پاهای خود را تا حد امکان باز کنید. سپس سعی کنید انگشتان دست خود را به انگشتان پا نزدیک کنید در حالی که زانو به زمین چسبیده است و کاملا باز می باشد. اگر انجام این عمل برای شما امکان پذیر نیست و نمی توانید انگشتان پای خود را لمس کنید بهتر است ساق پا مچ پای خود را گرفته و سعی کنید در طی جلسات آینده انگشتان دست خود را بیشتر به انگشتان پانزدیک کنید.
7- در این تمرین ابتدا باید زانو ها را با انقباض عضلانی به هم نزدیک کنید و اگر امکان دارد به هم بچسبانید. سپس سعی کنید که در همین وضعیت خم شده و انگشتان پا را لمس کنید.
- تمرینات تقویتی
1- در وضعیت ایستاده کنار دیوار با جانب خارجی ساق به دیوار فشار آورده و در دور کردن پاها از یکدیگر بکوشید.
2- در وضعیت ایستاده و با استفاده از کش ورزشی سعی در دور کردن پا می نماییم
3- در وضعیت ایستاده، یک توپ طبی یا وزنه متناسب را با کنار خارجی پا پرتاب کنید.
4- در حالت ایستاده ران را به خارج چرخانده و سپس به عقب و جلو حرکت دهید.
5- به پهلو دراز بکشید. در حالی که سعی دارید پای خود را بالا بیاورید یک نفر باید با مقاومت خود از این کار جلوگیری کند
6- بر روی لبه داخلی پای خود بلند شوید و در همین حال شروع به راه رفتن کنید.
7- تقویت عضلات نعلی و دو قلو.
به نحوه قرارگیری پاها دقت کنید:
8- در وضعیت ایستاده پاها را به ترتیب از یکدیگر دور کنید. میتوان از دست موافق پای دور شونده جهت اعمال مقاومت نیز استفاده کرد.
- چند تمرین در آب
1- عمود بایستید در حالیکه پاها صاف هستند.یک پا را دور کنید و سپس آن را روی کف استخر قرار دهید. پای مخالف را به سمت وسط بیاورید تا دوباره در حالت ایستاده قرار گیرید.در جهت مخالف تکرار کنید.
2- رو به دیواره استخر بایستید، تنه را صاف نگه دارید، زانو راخم و ساق پا را به خارج بچرخانید، بعد زانو را آرام خم و باز کنید. میتوانید مقاوتی هم برای ساق پا در نظر گرفت.
3- با فاصله‌ای به اندازه طول اندام فوقانی کنار دیوار استخر ایستاده و لبه دیوار را بگیرید. به آرامی پای راست را صاف و از کنار بدن بالا بیاورید. و بعد به وضعیت اولیه خط وسط بدن بازگردانید.
مهدی عرفانی-کارشناس ارشد تربیت بدنی