امروزه اهمیت و نقش با اهمیت شغل در زندگی افراد بر کسی پوشیده نیست. شغل علاوه بر تامین نیازهای مادی فرد، زمینه ساز ارضای بسیاری از نیاز های غیر مادی او نیز می باشد. لذا پدیده استرس و فشار روانی بخش جدا ناپذیری از زندگی حرفه ای و شغلی افراد را تشکیل می دهد. به طور کلی تمامی شغل ها با استرس همراه هستند اما در این میان مربیگری به عنوان شغلی تعریف می شود که متغیر های استرس زای زیادی مانند برخورد های ناشایست طرفداران و مسئولین باشگاه ها در ارتباط با نتایج به دست آمده، فشار های غیر معقول باشگاه برای بردن بازی و کسب امتیاز، عدم حمایت کافی از جانب باشگاه و مصدومیت بازیکنان کلیدی تیم بر آن حاکم است.
از سوی دیگر وظایفی مانند انتقال طرح و نقشه بازی به بازیکنان، روابط فردی و اجتماعی با اطرافیان تیم و مسئولین، درخواست افزایش بودجه تیم همراه طرح و برنامه تنظیم شده و در نهایت مدیریت روابط با مربیان دیگر به عنوان مولفه های دیگری مطرح هستند که این حرفه را بیش از پیش استرس زا معرفی می نماید، مربیان برای حفظ جایگاه و موقعیت شغلی خود باید این فشار ها و استرس ها را تحمل نموده و زمان زیادی را برای آمادگی تیم خود و شناسایی نقاط ضعف و قوت حریفان صرف نمایند
احساس تحلیل رفتگی یک بیماری مزمن است و به مربیانی که در مسابقات بزرگ حضور دارند محدود نمی شود بلکه در هر سطح، هر رشته ورزشی و بین زن و مرد دیده می شود.
به طورکلی محققان و صاحبنظران، تحلیل رفتگی را نتیجه شکست در مقابله با استرس شغلی معرفی نموده اند. لذا این دیدگاه تحلیل رفتگی را بی اشتیاقی برای کارکردن تعریف می کند به طوری که علائم آن از طریق تخلیه انرژی، مسخ شخصیت، افسردگی و گوشه گیری احساسی – اخلاقی مشخص می شود این امر درحالی است که عوامل روانی و اجتماعی فراوانی با سبب شناسی تحلیل رفتگی و به طبع آن استرس و افسردگی در ارتباط اند و نظریه های مختلفی در ارتباط با آن ارائه شده اند.
علائم تحلیل رفتگی را میتوان به چهار دسته تقسیم نمود. این چهار دسته شامل علائم جسمانی، هیجانی، اجتماعی و سازمانی است. در این تقسیم بندی خستگی، مشکلات خواب و تغذیه در قسمت علائم جسمانی قرار می گیرند. نومیدی؛ نگرش منفی نسبت به خود، تغیییرات خلقی، کاهش تحمل در قسمت علائم هیجانی تحلیل رفتگی قرار می گیرند. کم شدن ارتباط فرد با دیگران و اجتماع، گوشه گیری، بدبینی و درگیری با اعضای خانوده با همکاران در قسمت علائم اجتماعی جای دارند. در نهایت غیبت از کار، بازدهی اندک و نگرش منفی نسبت به کار در قسمت علائم سازمانی جای می گیرند. یکی از عوامل مرتبط با شغل هر فرد باور داشتن به توانایی ها و نقاط قوت خود است. می توان گفت خودکارآمدی عاملی مهم برای انجام موفقیت آمیز عملکرد و مهارت های اساسی لازم برای انجام آن است. عملکرد موثر، هم به داشتن مهارت ها و هم به باور در توانایی انجام آن مهارت ها نیازمند است.
برجسته ترین دلیل تحلیل رفتگی شکست در بسط و توسعه ارتباطات بین مربیان و بازیکنان است و مربیان احساس می کنند بازیکنان برای رسیدن به اهداف آنها انگیزه ای ندارند.
در نهایت مربیگری شغل چالش انگیزی است که فشار و استرس در آن دائمی است و این بعلت استرس های منحصر به فردی است که در این حرفه وجود دارد. شامل فشار برای برنده شدن، تداخل والدین در کار یا بی اعتنایی، احساس عدم امنیت عمومی، مشکلات انظباطی و همچنین ساعت های طولانی که صرف برنامه ریزی تمرین، سفر و عضوگیری میشود. در ورزش های حرفه ای هر یک از بازیکنان وقت زیادی را با مربی خود در تمرینان ورزشی می گذرانند و از آنجا که هر فردی دارای مسایل و مشکلات خاص خود می باشد لذا مربی باید با مسایل تک تک شاگردان خود آشنا بوده و در حل و فصل آن ها به شاگردان خود کمک کند. لذا با توجه به نقش مربیان در ورزش و اینکه موفقیت ورزشکار در گرو کار مربی است، فشارهای روانی روی مربی ممکن است موجب تحلیل رفتگی او شود.
مهمترین راهکارها برای کنار آمدن با فشارهای روانی :
- ارزیابی مجدد اهداف و توجه به فلسفه مربیگری و سبک زندگی
- خارج شدن از زندگی تک بعدی یعنی زندگی خود را با فعالیت های دیگر متعادل کنید
- پذیرش آسیب پذیری
- یادگیری خودمراقبتی جسمانی و روانی
- یادگیری مهارت های کنترل فشارهای روانی درشرایط اضطرابی
- در نهایت می توانید از روانشناس کمک بگیرید.
________________________________________________________________
گردآوری: مژگان‌سعیدی مسئول کمیته روانشناسی هیات پزشکی ورزشی استان کرمانشاه