مچ پا اساسا" يك مفصل لولايي مي باشد.
وقتي اين مفصل به حالت پلانتارفلكشن در مي آيد از پايداري كمتري برخوردار است و اساسا" مچ پا را مستعد آسيب ديدگي مي سازد.
عضلات نقش چنداني در استحكام مفصل مچ پا ندارند. تاندون عضلات از جوانب مختلف مچ پا عبور مي كنند و باعث حداكثر استفاده اهرمي و حداقل استحكام مچ پا مي شوند.
مفصل مچ پا توسط يك كپسول مفصلي نازك پوشيده ميشود اين كپسول در سمت داخل ضخيم تر بوده و بتدريج از ضخامت ان در قسمت عقب كاسته ميشود.
سه دسته رباط باعث پايداري مفصل مچ پا مي شوند:
1-رباط جانبي
2-رباط مديال(داخلي)دلتوئيد
3-بافت همبند كه دواستخوان نازك ني –درشت ني را به هم وصل مي كند(سين دسموز)
ساير رباطها شامل:رباط درشت ني-نازك ني قدامي-رباط قاپي-پاشنه اي- رباط پاشنه اي-نازك ني
آسيبهاي مچ پا 15تا20% تمامي آسيبهاي ورزشي را تشكيل مي دهند.85% پيچ خوردگيهاي مچ پا در سمت خارج و15% در سمت داخل مچ پا مي باشد.
آسيبهاي خارجي مچ پا بر اثر اينورژن و آسيبهاي داخلي مچ پا بر اثر اورژن رخ ميدهد.
در ورزشهايي مانند فوتبال –واليبال-بسكتبال كه نيازمند فرود آمدن پس از مانورهاي مشكل يا برخورد در هوا است ميزان بروز پيچ خوردگي مچ پا بالاست.
در ورزشهايي كه مانند راگبي و اسكواش كه تغيير سريع مسير بخشي از بازي مي باشد و ورزشهايي كه بر روي يك سطح ناهموار انجام ميشود راهپيمايي همراه با جهت يابي يا بازيهاي ميداني كه بر روي يك زمين ناآماده انجام شود
مكانيسم آسيب معمولا" اينورژن-پلانتارفلكشن پا مي باشد.
يا زماني كه تعادل بازيكن در هنگام فرود به هم مي خورد و يا پاي بازيكن در پاي حريف گير مي كند بطور شايع در پيچ خوردگي مچ پا رباط تالوفيبولار قدامي-رباط كالكانئوفيبولار و در صورت شديد بودن نيروي وارده رباط تالوفيبولار خلفي دچار آسيب مي شود.وقتي بخشهاي عضلاني-تاندوني بخصوص تاندونهاي پرونئال نيز ممكن است دچار آسيب شوند.
افرادي كه ناهنجاري واروس (خميدگي به سمت خارج از خط مياني بدن)دارند –كساني كه دچار كشيدگي عضله ساق و يا آنهايي كه به تازگي دچار پيچ خوردگي پا شده اند وهنوز بهبودي كامل ندارند ،مستعد اين آسيب مي باشند.
رباط قدرتمند دلتوئيد( در سمت داخل مچ پا )با شيوع كمتري در جريان اورژين-ابداكشن آسيب مي بيند.نيرويي كه بتواند چنين آسيبي ايجاد نمايد بسيار زياد مي باشد و به احتمال قوي باعث شكستگي نيز ميشود.
برخورد با آسيب ورزشي بر اساس پروتكلRICE (استراحت=REST،يخ=ICE،كمپرس=بانداژ فشاري=COMPRESS ،بالانگهداشتن عضو=ELEVATE)
پس از فروكش كردن التهاب درمان متناسب با شدت آسيب تداوم مي يابد.
پيچ خوردگي درجه 1:
معمولا"رباط تالوفيبولار قدامي درگير ميشود.ناپايداري ممكن است اندكي وجود داشته باشد.ازمون كشويي قدامي پا طبيعي-راديوگرافي تحت فشار نيز طبيعي
درمان پس از گذشتن از مرحله حاد-انجام فعالانه و حركات مچ-دوچرخه سواري درجا-سپس پياده روي به صورتيكه پا بوسيله نوار پيچي تحت حمايت باشد.روشهاي الكتروتراپي- تمرينات قدرتي-تمرينات حس عمقي-توانايي بازگشت سريع ورزشكار را باعث ميشود.
پيچ خوردگي درجه2-متوسط:
در اين حالت اضافه بر پارگي رباط تالوفيبرلار قدامي ،بخشهايي از رباط كالكانئوفيبولار نيز آسيب ديده ،احتمال لغزش كپسول مفصلي در تست كشوي قدامي و به ميزان كمي كج شدن تالار در راديوگرافي وجود دارد.
درمان شامل اجتناب از تحمل وزن بر روي پابمدت 5تا7 روز-سپس تيپينگ(نوار پيچي)مچ پا و درمان همانند توانبخشي آسيب درجه 1 انجام شود.
پيچ خوردگي درجه 3 - شديد :
اين نوع پيچ خوردگي شايع نيست.اين نوع در تست كشوئي قدامي و راديوگرافي كاملا" واضح مي باشد.اغلب با شكستگي و آسيب تاندون عضلات پرونئال مي باشد.
درمان شامل اجتناب از تحمل وزن –استفاده از يك بريس يا گچ گيري بمدت 4هفته و در صورت شكست اقدامات محافظه كارانه ترميم مچ پا بوسيله جراحي ممكن است نتايج عالي بهمراه داشته باشد.
پيچ خوردگي رباط مديال (داخل مچ پا)براساس اصول پيچ خوردگي خارجي درمان ميشود.
جلوگيري از پيچ خوردگي مفصل مچ پا اضافه بر اصول اساسي تمرينات بدنسازي –تقويت حس عمق مچ پا-بكار گيري صحيح از نوار پيچي(تيپينگ)در ورزشكاران در كاهش ميزان بروز و كاستن از شدت پيچ خوردگي مچ موثر است.
پيچ خوردگي سين دسموزمفصل مچ پا:
آسيب وارده به سين دسموز مچ پا(تیبيوفيبولار)اغلب باعث ناتواني قابل توجهي ميشود و دوره بهبودي آنها طولاني ميباشد.
مكانيسم آسيب:چرخش داخلي يا خارجي مچ پا در حاليكه وزن بدن نيز توسط همان پا تحمل ميشود.پس از آسيب قدرت تحمل وزن بطور ناگهاني بوضوح مختل ميشود.
علائم: تورم و تندرنس بر روي رباط تیبيوفيبولار قدامي-كاهش دامنه حركتي مچ پا در دورسي فلكشن –تشديد درد با فشار جانبي به درشت ني و نازك ني.
درمان آسيب درجه 1 و 2اقدامات توانبخشي و درجه 3 معمولا" جااندازي استخوان شكسته و درمان در اين نوع آسيب دو برابر زمان پيچ خوردگي خارجي مچ مي باشد.در بعضي افراد حتي در آسيب نوع دوم فرد قادر به تحمل وزن و فشار بر روي انگشتان خود نيز نمي باشد و به ثابت سازي داخلي نياز دارد.درصورت جوش خوردگي استخواني در انتهاي درشت ني و نازك ني دورسي فلكشن پا محدود ميشود و باعث ناتواني در ورزشهاي سنگين ميشود.
آسيب تاندون پرونئال:
عضلات و تاندونهاي پرونئال پايدار كننده هاي ديناميكي مچ محسوب مي شوندو با رباطهاي جانبي ارتباط نزديكي دارند.عضلات پرونئال پلانتارفلكشهاي ضعيف و اينورتورهاي قوي مي باشند.
دورسي فلكشن پرقدرت مچ پا مي تواند باعث آسيب يك يا هر دوي تاندون پرونئال شود.
مكانيسم آسيب تاندون پرونئال با دورسي فلكشن مچ به همراه اينورژن يا اورژن مچ رخ ميدهد.
درمعاينه اين افراد اغلب تورم و حساسيت قابل ملاحظه اي بر روي قسمت خلفي قوزك خارجي دارد.
درمان آسيب تاندون پرونئال:
در مرحل حاد استفاده از پروتكلRICE –پوشاندن مچ پا بوسيله نوارهاي قابل ارتجاع و چسبنده و استفاده از يك پد بر روي قوزك خارجي
پارگي تاندون پرونئال نيازمندترميم بوسيله جراحي و سپس يك برنامه توانبخشي مي باشد.
فاسئيت كف پا:
مشكل شايعي است كه ورزشكاران در هر رده سني به آن مبتلا مي شوند.
دويدن بر روي سطوح سخت ،عامل ايجاد اين ضايعه مي باشد.
فاسياي كف پا در هنگام اكستنشن مفصل متاتارسوفالانژيال در مسير انتقال وزن به سوي انگشتان تحت فشار قرار ميگيرد.
فاسياي كف پا :حامي مهم قوس طولي-داخلي پا مي باشدو پرونشين بیش از حد پا مي تواند باعث تحريك مزمن اين ساختمان بخصوص در حمل اتصال خلفي آن به پاشنه باشد.
واكنش پريوسستي استخوان يك برجستگي استخواني در پاشنه ايجاد مي كند و در عكس راديوگرافي نشانه التهاب است و نبايد به عنوان علت درد يا هدف درمان تلقي شود.
درد فاسئيت كف پا در زير ناحيه داخلي پاشنه حس ميشود بطور مشخص اين درد در اولين گام هاي پس از برخاستن از خواب حس ميشود .راه رفتن بر روي انگشتان-يا بالارفتن از پله درد را بدتر مي كند. دراين ضايعه بر روي زائده داخلي پاشنه تندرنس وجود دارد.
درمان بر اساس تسكين درد و التهاب كنترل عوامل مكانيكي ناجور هدايت شود .استفاده از كفش مناسب –كشش عضلات ساق پا و تعديل فعاليتهاي ورزشي در مراحل اوليه –كيسه يخ-ماساژعمقي و استفاده از يك پد پاشنه 8-4ميلي متري كمك كننده است.
جراحي بندرت ضروت مي يابد.
دکتر حسین جمالیزاده-رئیس هیأت پزشکی ورزشی استان کرمان