نظرسنجی از ورزشکاران نشان می دهد که این تبلیغات توانسته است میزان شیوع مصرف مکملهای ویتامینی و مواد معدنی را افزایش دهد. برآوردها نشان می دهد که بیش از ۵۰ درصد ورزشکاران حرفه ای و ورزشکاران خانم رشته های استقامتی و ۴۰ درصد مردان غیرورزشکار از مکملهای ویتامینی و مواد معدنی استفاده می کنند.

همچنین استفاده روزانه از مکملهای ویتامینی و مواد معدنی در بین گروه های دیگر ورزشکاران ( ۵۶ درصد مردان و ۳۳ درصد زنان ورزشکاران دبیرستانی و دانشگاهی) شیوع پیدا کرده است.

با این حال مصرف این مکملها برای ورزشکاران ممانعتی ندارد. نتایج حاصل از بررسی آزمون تغذیه و سلامت ملی در سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۰ نشان می دهد بخش قابل توجهی از زنان و مردان روزانه از مکملهای ویتامین و مینرال استفاده می کنند. طرفداران این مکملها بر این باورند که مصرف روزانه این مکملها می تواند باعث افزایش سطح عملکرد ورزشی فرد شده و بعنوان یک منبع انرژی و جلوگیری از آسیب و بیماری مورد استفاده قرار گیرد. البته شواهد علمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

فعالیت فیزیکی میتواند سطح نیاز به مواد معدنی و ویتامین ها را افزایش دهد. در هر صورت با مصرف انواع گروه های غذایی در روز این نیاز مرتفع میشود. افراد در معرض خطر کمبود مواد معدنی و ویتامین کسانی هستند که با کمبود دریافت انرژی مواجه هستند. این افراد در معرض خطر کمبود ویتامین و مواد معدنی قرار می گیرند.

هر چند مکملهای  مواد معدنی و ویتامین ها میتوانند وضعیت تغذیه ای فرد در معرض کمبود را بهبود ببخشند ولی باز هم شواهد علمی برای بهبود عملکرد ورزشی پس از مصرف مکمل وجود ندارد. افزایش مصرف انرژی همزمان با رعایت کردن اصل تنوع و تعادل در مصرف می توانند نیاز به این مواد را تامین نماید. برآورد نیاز غذایی فرد هم بستگی به میزان فعالیت فیزیکی روزانه وی دارد. معمولا میزان نیاز نیز براساس جدول (RDA ) محاسبه می شود.

ویتامین ها:          

ویتامین ها ترکیبات آلی ضروری هستند که در عملکرد و تنظیم متابولیسم کربوهیدرات ها، پروتئین ها و چربی ها به کار می آیند. اگر چه ویتامین ها در تبدیل انرژی پتانسیل موجود درغذا به انرژی شیمیایی ضروری اند اما مستقیما به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار نمی گیرند. شواهد علمی برای اثر نیروزایی ویتامین ها وجود ندارد. علاوه بر این، هر گونه بهبود در عملکرد ورزشی درنتیجه مصرف این مکملها مربوط به اثر دارونمایی آن می باشد. البته در مورد اثر آنتی اکسیدانی بعضی از ویتامین ها شواهدی وجود دارد. این ویتامین ها شامل ویتامین C، E، بتا کاروتن(پیش ساز ویتامین A )، هستند.

شواهد اولیه اثرات بالقوه و مفید و غیر مستقیم مصرف این مکملها همراه با این ویتامین ها در جهت افزایش عملکرد ورزشی، کاهش آسیب  و بالا بردن سطح سیستم ایمنی فرد را  نشان می دهد. البته این شواهد هم  تا کنون مورد تایید قرار نگرفته اند.

مینرال ها:

مینرالها مواد غیر آلی هستند که به عنوان کوفاکتور برای فعالیت آنزیم ها که در تمام مراحل متابولیسم سلول نقش دارند، عمل میکنند. مینرال ها نیز منبع انرژی نیستند. وضعیت مواد معدنی فرد ممکن است در افرادی که به دلایل مختلف کالری دریافتی محدودی دارند تحت تاثیر قرار گیرد. بخصوص زنان و دختران شرکت کننده در رقص باله، ژیمناستیک، دو استقامت  ممکن است در معرض خطر کمبود آهن و کلسیم قرار بگیرند. کاهش دریافت کلسیم غذایی می تواند شکستگی های استرسی را در ورزشکاران افزایش دهد.

وضعیت میزان آهن بدن نیز می تواند عملکرد فیزیکی فرد را تغییر دهد. در میان زنان ورزشکار، کاهش فریتین سرم (فرم ذخیره آهن) شایع است اما کم خونی به ندرت اتفاق می افتد ( ۵ درصد). کاهش ذخایر آهن بدن ممکن است در نتیجه کمبود مصرف یا افزایش میزان از دست دهی آن در نتیجه خونریزی (قائدگی، خونریزی دستگاه گوارش و تعریق) اتفاق افتد.

مکمل یاری آهن در بهبود وضعیت و میزان آهن ورزشکار و بهبود سطح عملکرد فرد نقش بسزایی دارد. البته تاثیر مکمل آهن در بهبود وضعیت فردی که کمبود آهن ندارد هنوز به درستی مشخص نشده است.

غذاهایی با منابع ویتامینی و مواد معدنی بالا : 

انتخاب مواد غذایی مفید بسیار اهمیت دارد. بعضی غذاها از لحاظ سطح مواد معدنی بالا بوده و بعضی منبع خوب ویتامین به شمار می آیند، لذا شناخت و انتخاب مواد غذایی با ارزش بالا بسیار کمک کننده است. در زیر نمونه هایی از مواد با ارزش ویتامینی و مواد معدنی آمده است:

مواد معدنی:

• گوشت گاو بدون چربی


• مرغ بدون پوست


• ماهی تن (کنسروی)


• لوبیا


• شیر چرب


• ماست

ویتامین B :

• گوشت گاو بدون چربی


• مرغ


• ماهی تون


• لوبیا


• شیر چرب


• ماست

ویتامین A و C و E :

• هویج


• شیر چرب


• بادام زمینی


• بروکلی


• اسفناج


• توت فرنگی

استفاده بی رویه از مواد معدنی و ویتامین ها در افرادی که کمبود غذایی ندارند می توانند مضر باشد. بعنوان مثال مصرف طولانی ویتامین C می تواند اختلالات فیزیولوژیکی مانند تشکیل سنگ کلیه، کاهش زمان انعقاد خون، همولیز گلبولهای قرمز خون و اختلالات گوارشی در بدن فرد ورزشکار ایجاد کند. همچنین در چند ورزشکار مرگ ناشی از تجمع بیش از حد آهن در بدن در نتیجه مصرف بالای ویتامین C دیده شده است. توصیه میشود که مصرف ویتامین C در افراد به ۵۰۰ میلی گرم در روز محدود شود. به همین صورت مصرف بالای مکمل روی می تواند باعث کاهش چربی خوب خون در بدن شود.

بنابراین توصیه میشود مصرف مکملهای ویتامینی  و مواد معدنی باید عاقلانه و تحت نظر پزشک متخصص ورزشی یا متخصص تغذیه صورت بگیرد. تا فرد ورزشکار از عوارض بد ناشی از مصرف خودسرانه ایمن باشد.

نتیجه میگیریم:

• بدلیل علاقه ورزشکاران برای بالا بردن سطح عملکرد ورزشی خود ممکن است به مصرف خودسرانه و آزادانه ویتامین ها و مواد معدنی روی آورند، بنابراین لازم است ورزشکار از احتمالات ایجاد خطر آگاه باشند.


• عملکرد ورزشی در افراد ورزشکارانی که رژیم غذایی متعادل و متناسب دارند با افزایش مصرف ویتامین ها و مواد معدنی افزایش پیدا نمی کند.


• تنها ورزشکاران با محدودیت غذایی می توانند از مکمل یاری ویتامین و مواد معدنی سود ببرند.


• نگرانی در مورد دریافت کافی مواد غذایی، ویتامین و مواد معدنی بایستی توسط متخصص تغذیه ورزشی مورد بررسی قرار گیرد.


• ورزشکاران بایستی از برنامه غذایی استفاده کند که حاوی مواد معدنی و ویتامین کافی باشد.


• استفاده از مقادیر بالای ویتامین و مواد معدنی به دلیل ایجاد فعل و انفعالات شیمیایی نامطلوب در بدن و ایجاد مسمومیت توصیه نمی شود.


• در صورت مصرف مواد معدنی و ویتامین ها توسط افراد ورزشکار، این میزان نباید به هیچ وجه از میزان توصیه شده (RDA )، بیشتر باشد.

برگرفته از سایت  کالج آمریکایی پزشکی ورزشی(ACSM)

ترجمه: نسیبه نیکروش دبیر کمیته تغذیه فدراسیون پزشکی ورزشی