ماساژ شامل کار و اقدام در بدن با فشار ثابت یا در حال حرکت و یا لرزش، و کمک به حرکات مکانیکی بدن است که میتواند با دست، انگشتان، آرنج، زانو، ساعد، و پاها انجام میشود. بافت هدف ماساژ شامل عضلات، تاندونها، رباطها، فاسیا، پوست، مفاصل، یا سایر بافت همبند، و همچنین رگهای لنفاوی، یا اندامهای دستگاه گوارش است.

تاریخچه :
استفاده از ماساژ بهمنظور درمان به 4000 سال قبل در چین برمیگردد و از همان زمان تا امروز بخش مهمی از طب سنتی چین محسوب میشود. اما به عنوان مثال در امریکا در ابتدا یکی از انواع جدید ماساژ به نام ماساژ سوئدی آن هم در دهة 1850 وارد این سرزمین شد. در اواخر قرن 19 تعداد زیادی از پزشکان امریکا رو به تکنیکهای این نوع ماساژ آورده و از همان زمان اولین کلینیکهای ماساژتراپی درهای خود را به روی عموم باز کردند. در اوایل قرن 20، رشد تکنولوژی و تولید دارو تاثیر بدی بر رویکرد پزشکان به استفاده از ماساژ در درمان گذاشت. و این مسأله تا چند دهه به سکوت ماساژ گذشت و تنها تعداد کمی از پزشکان همچنان به درمان با این روش سنتی ادامه میدادند. در دهه 1970 هم مردم و هم متخصصان درمان به سراغ استفاده از طب جایگزین رفته و درمان به روش اصلاح ذهن و همچنین ماساژتراپی مجدداً مورد توجه ویژه قرار گرفت. بهطوری که در امریکا امروز بیش از 125 هزار ماساژتراپیست مشغول به درمان با استفاده از ماساژ بوده و این تعداد هر روز و با سرعت رو به افزایش است تا بتوان به تقاضای بیش از 80 میلیون نفر متقاضی درمان به این روش را پاسخگو بود.

فواید و آثار ماساژ:
تأثیرات ماساژ بر پوست
ماساژ در پوست باعث بهترشدن گردش خون و نیز باز شدن مجاری غدد چربی و عروقی شده که این امر در نتیجه کنده شدن بخش قشری پوست صورت می گیرد همچنین سبب بهبود تنفس پوستی و عملکرد تراوش آن می شود، پوست گرم شده و به همین سبب خاصیت الاستیکی و ارتجاعی پوست افزایش یافته و در نتیجه باعث کاهش درد ناشی از کشیدگی پوست هم شده و نهایتا" اینکه کمک به دفع سریع تر مواد زاید متابولیکی و از بین رفتن چسبندگی های مزمن می شود.

تأثیرات ماساژ بر سیستم گردش خون
ماساژ باعث کمک به برگشت خون و لنف از اندام ها و عضلات به قلب می شود و برای رسیدن به هدف فوق یعنی کمک به برگشت خون باید جهت ماساژ از اندام ها بطرف مرکز بدن یا قلب باشد در هنگام انجام دادن ماساژ روی مویرگ ها و عروق خونی فشار وارد می شود و همین فشار باعث کمک به برگشت مواد و خون از عضلات به سمت قلب می شود و در نتیجه از توقف مواد زاید همراه با خون و لنف جلوگیری به عمل می آید. از طرف دیگر در اثر فشاری که بر روی بافت ها وارد می شود بطور رفلکسی مویرگ ها اتساع پیدا می کنند و مقدار خونی که بین بافت ها مبادله می شود افزایش می یابد.

تأثیرات ماساژ بر عضلات و مفاصل
ماساژ باعث بهبود خاصیت ارتجاعی تارهای عضلانی شده، به انقباض عضله کمک می کند و کاهش آتروفی عضلاترا به همراه دارد و باعث افزایش مقدار اکسیژن موجود در عضله شده، همچنین موجب بهبود جریان اکسیداسیون و احیاء و نیز بهبود عملکرد جذب مواد غذایی در فیبرهای عضلانی می شود و نیز موجب تجدید قوای تحلیل رفته ناشی از خستگی عضلات می شود. در مجموع ماساژ در بدست آوردن توان از دست رفته عضلات خسته کمک مؤثری می کند و عضلات را به حالت استراحت بر می گرداند. همچنین ماساژ باعث بهبود جریان گردش خون مفاصل و بافت های اطراف آن ها شده و موجب تسریع در جذب تراوشات مفصلی (مایع سینویال) گردیده و تقویت کپسول مفصلی و لیگامنت های مفاصل و نیز بهبود تحرک مفاصل را به همراه دارد.

تأثیرات ماساژ بر روی درد
شاید یکی از پرکاربردترین فواید ماساژ کاهش درد باشد چون ماساژ از یک طرف با بر طرف نمودن مواد زاید در بافت ها موجب کاهش درد و ناراحتی می شود(یعنی در اثر افزایش گردش خون عوارضی مانند کوفتگی عضله را کاهش می دهد) وازطرف دیگر باعث بالا رفتن آستانه درد گیرنده های عصبی می شود زیرا چنانچه حرکات ماساژ را بصورت ملایم شروع کنیم و به تدریج بر شدت حرکات آن اضافه نماییم امکان دارد در نتیجه این عمل، حساسیت گیرنده های درد کاهش یابد و آستانه درد بالا رود.

تأثیرات روحی ماساژ
با توجه به وجود استرس ها و هیجان های ناشی از زندگی روزمره که یک امر طبیعی به شمار می آید، عضلات خسته و سفت می شوند و قرار گرفتن درمحلی ساکت و آرام و دراز کشیدن بر روی تخت راحت و برخورد ملایم و آرام ماساژ، همگی باعث ایجاد آرامش در فرد می شوند. همچنین چنانچه درد و ناراحتی فرد متعاقب حرکات ماساژ بر طرف گردد تأثیر بسیار مهمی از نظر روحی و روانی بجای می گذارد.

بررسی ها نشان می دهد ماساژ درمانی در رفع بسیاری از دردها تأثیر دارد. از جمله می تواند برای درمان کمر دردهای مزمن بسیار مؤثرتر از سایر روش های درمانی در طب جایگزین و مکمل باشد. این روش همچنین در سردردهای شدید پس از ضربه های روحی تکاندهنده مؤثرتر از روش های درمانی رایج است. ماساژ دادن، مغز را به تولید آندروفین تحریک می کند و اعتماد به نفس بیماران را با تشویق آنها برای مقابله مؤثر با درد افزایش می دهد.

انجام ماساژ قبل و بعد از تمرین های ورزشی خطر صدمات و آسیب های حین ورزش را کاهش می دهد و بازسازی و احیای عضلات خسته را تسریع می کند. یک ماساژ می تواند فشارهای عصبی و عضلانی را کم و نشاط زندگی را در شما تقویت کند. ماساژ یک روش درمانی است و بسیاری از مشکلات روزمره جسمی و روانی از این طریق تسکین می یابد و التیام می پذیرد.

دکتر احمد باقری مقدم/ هیات پزشکی ورزشی اصفهان