شیوع کم خونی در بانوان ورزشکار بسیار شایع است و باید اقدامات پیشگیرانه و درمانی را انجام دهند. هرگاه غلظت هموگلوبین خون یک خانم از حد استاندارد معین (حدود ۱۲ )کمتر باشد، می‌گوییم این فرد دچار کم خونی (آنمی) شده است.
علل
علل کم خونی عبارتند از: خونریزی‌های داخلی و خارجی به ویژه خونریزی دستگاه گوارش، خونریزی از کلیه‌ها و مثانه، رحم، تخمدان‌ها، خونریزی ناشی از تومورهای سرطانی در دستگاه گوارش و کلیه‌ها و سایر اعضای داخلی بدن انسان، سرطان خون و سایر اختلالات خونی و عروقی، کم خونی ناشی از مصرف داروها و عفونت‌ها و بیماری‌های مزمن، مالاریا، توکسوپلاسموز، انگل‌های روده‌ای، سوء تغذیه، سوء هضم، اختلالات متابولیک و هورمونی و مغزی، تالاسمی ها، هموفیلی، کم خونی سلول داسی شکل، اسهال مزمن، عادت ماهیانه و جراحی معده.
بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که کم خونی فقر آهن در میان اعضای زن تیم‌های ورزشی بانوان مسابقه دهنده فراوان است. عنصر معدنی آهن نقش بسیار مهمی را در بدن برای حمل و جابجایی اکسیژن از ریه به بافت‌های بدن و نقش تولید انرژی (کالری) در عضلات در حال فعالیت ورزشی را دارد.
آهن یک ماده معدنی اساسی است که در متابولیسم انرژی- اکسیژن رسانی- کارکرد قوه شناختی و سیستم ایمنی نقش دارد. تقریباً دو سوم از آهن بدن در هموگلوبین موجود در اریتروسیت‌های در حال گردش یافت می‌شود و مقادیر کمتری از آن در فریتین و میوگلوبین وجود دارد.
بدن نمی‌تواند آهن مورد نیاز خود را تولید کند، بنابراین آهنی را جذب می‌کند که ما آن را از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها مصرف می‌کنیم. کمبود دریافت آهن زمینه ساز کم خونی فقر آهن می‌شود.
از آنجایی که نیاز به اکسیژن رسانی با انجام ورزش بیشتر می‌شود، ورزشکاران نسبت به کمبود آهن بسیار آسیب پذیر هستند، بنابراین آنها باید منابع آهن را از طریق مواد غذایی و مکمل های آهن تامین کنند.
ورزشکارانی که در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند شامل:
- زنان ورزشکار (بدلیل از دست رفتن آهن در طول دوره قاعدگی)
- ورزشکاران استقامتی از جمله افرادی که در ارتفاع تمرین می‌کنند به دلیل نیاز شدید به اکسیژن رسانی
- گیاهخواران و ورزشکاران گیاهخوار (زیرا آهن کمتری از طریق منابع گیاهی جذب می‌شود)
- ورزشکارانی که دسترسی کمتری به مواد غذایی دارند.
در تحقیقات آشکار شده است که کاهش ذخیره آهن بدن در شناگران زن ظرفیت هوازی را کم می‌کند و توان تحمل و اجرای عملیات ورزشی را در اوج فعالیت ورزشی که برای رقابت انفرادی لازم است به شکل موقتی، ناپایدار کرده و تخریب می‌کند.
این مشکل اغلب برای شناگر- مربی و پزشک بدون اندازه‌گیری فریتین سرم نامشخص است چون کاهش و تخلیه ذخیره آهن تا پیدایش و علنی شدن علائم بالینی یا آزمایشگاهی روتین در CBC در کم خونی فقر آهن زمان بر است. سطح فریتین سرم نماینده ذخیره آهن بدن است و اندازه‌گیری آن یکی از راه‌های اندازه‌گیری ذخیره آهن بدن است.
خروج آهن بدن از راه‌های چرخه قاعدگی در زنان و سایر خونریزی‌هایی مثل بینی، دستگاه گوارش- مجاری ادراری- پوست (تعریق) شیر دادن و ... است
اگر در روز مقدار بیشتری از مقدار آهن ورودی (خورده و جذب شده از روده) لازم باشد، بدن از آهن ذخیره مصرف می‌کند و چنانچه جایگزین نشود آهن ذخیره به تدریج و آهستگی نزول می‌نماید.
کاهش ذخیره آهن از اولین شواهد شروع کم خونی فقر آهن است. زودتر از کاهش اندازه هموگلوبین و سایر آزمایش‌های دیگر روتین CBC ظاهر می‌شود. این وضعیت به نام کم خونی ورزشکاران زن شناخته شده است.
عوارض کمبود آهن در زنان ورزشکار:
کمبود آهن می‌تواند باعث کم خونی شود که موجب کاهش توانایی بدن در تحمل تمرینات و عملکرد ورزشی می‌شود.
کاهش عملکرد ورزشی
کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش قدرت و توان ورزشکار شود و این موضوع می‌تواند به دلیل کاهش هموگلوبین در خون و کمبود اکسیژن در بدن ایجاد شود.
آسیب به بافت عضلانی
باعث آسیب به بافت عضلانی شود که می‌تواند منجر به کاهش عملکرد ورزشی و در برخی موارد آسیب جدی به بافت عضلانی شود.
سستی استخوان
کمبود آهن می‌تواند منجر به سستی استخوان و کاهش چگالی استخوان شود.
علائم کم خونی
کاهش رشد در کودکان و نوجوانان- رشد غیر عادی استخوان‌ها- ضعف ایمنی بدن- تغییر شکل ناخن‌ها- تمایل به خاک‌خواری- عدم تمرکز- ضعف عضلانی- بی تفاوتی- تحریک پذیری زیاد- کاهش تنفس- غش- سوء هضم- خستگی زودرس- رنگ پریدگی
تشخیص:
از طریق معاینات بالینی- آزمایش خون و ادرار و مدفوع- عکسبرداری- سی تی اسکن- سونوگرافی و سایر موارد مشابه می‌توان به تشخیص نهایی کم خونی دست یافت.
درمان:
بر اساس نوع کم خونی و علت بروز آن می‌توان کم خونی را درمان کرد. مثلاً اگر علت کم خونی ناشی از فقر آهن باشد. می‌توان از قرص فروس سولفات یا کپسول هماتینیک یا فروگلوبین همراه با ویتامین C تجویز کرد اگر علت تالاسمی مینور باشد. با قرص‌های اسید فولیک و اگر در خونریزی‌های شدید باشد درمان خاص آن را انجام داد.
مواد غذایی آهن‌دار:
منابع غذایی غنی از آهن عبارتند از:
گوشت قرمز- مرغ -ماهی- لوبیا و نخود- آرد سیاه یا گندم کامل- سبزیجات مانند: اسفناج- جعفری- کلم- مغزهای آجیل- بادام -پسته- تخم مرغ.
ارسال نظر