انرژی که از سوختن مواد غذایی حاصل می شود، به طور مستقيم در دسترس سلول ها قرار نمي گيرد. بلکه صرف ساختن یک ماده شیمیایی بنام آدنوزین تری فسفات (adenosine Triphosphate ) می گردد که به شکل ATP نشان داده می شود، این ماده در سلول های عضلانی به صورت ذخیره موجود می باشد و به عنوان سوخت در اختیار سلول های عضلانی قرار می گیرد.

سیستم های مولد انرژی بدن

هر نوع فعالیتی بدني  از سیستم هوازی (Aerobic ) یا سیستم غیر هوازی (Anaerobic ) و یا از ترکیبی از این دو سیستم انرژي لازم را تامين مي كند .

سیستم های انرژی زای غیر هوازی (Anaerobic )

الف – سیستم فسفاژن یا PC : این سیستم برای کلیه فعالیت هایی با شدت، سرعت بسیار زیاد که زمان اجرای آن کمتر از 10 ثانیه باشد كاربرد دارد، تولیدATP می نماید، ،مانند دو 100متر ، انواع پرتاب ها در دو و میدانی، فعالیت های شدید و کوتاه مدت در والیبال و بسکتبال و کشتی. مقدار انرژی حاصل از این سیستم در مقایسه با سیستم هوازی ناچیز است و ضمنن مواد زاید حاصل از واکنش های این سیستم هم ناچیز است. این سیستم بدون استفاده از اکسیژن انرژی تولید می کند.

ب – سیستم اسید لاکتیک (Lactic ) یا گلیکولیز: نظر به این که این سیستم، اسید لاکتیک تولید می کند به آن سیستم اسید لاکتیک گویند. البته در کتاب های فیزیولوژی ورزش  این سیستم تحت عنوان گلیکولیز بررسی می شود. کلیه فعالیت هایی که با شدت زیاد و به مدت بیش از 30 ثانیه (2 تا 3 دقیقه) به طول انجامد، از این سیستم کسب انرژی می کنند و این زمانی است که بدن اکسیژن کافی در دسترس ندارد. تنها كربوهيدرات ها  می توانند به عنوان سوخت در اختیار این سیستم قرار گیرند.. محصول نهایی این سیستم (پس از تولید ATP ) اسید لاکتیک می باشد که مقدار زیاد آن سبب خستگی زود رس می شود. توانایی تحمل اسید لاکتیک در ورزش های غیر هوازی، يكي از عوامل مهم در  موفقیت ورزشکاران محسوب می شود.

سیستم هوازی (Aerobic )

این سیستم از نظر تقویت دستگاه گردش خون و تنفس دارای اهمیت می باشد و در پزشکی ورزشی، با تقویت این سیستم مي توان عملكرد قلبي – عروقي ورزشكاران و افراد نيازمند به بازتواني را ارتقاء داد. و در ارتقاء سطح سلامت جامعه و ورزش هاي همگاني اين سيستم انرژي بيشتر مورد  توجه قرار مي گيرد .

وقتی بدن در حالت پایدار باشد، این سیستم تولید انرژی می نماید و این حالتی است که حرکات ورزشی در کمتر از حداکثر شدت(Submaximal ) اجرا شود. هر سه نوع مواد غذایی می توانند از طریق این سیستم سوخته وATP تولید نمایند. در حضور اکسیژن یک مولکول گلوکز (OHC ) شکسته شده، 38 مولکول ATP تولید می کند.

به طور كلي بايستي در طراحي برنامه هاي ورزشي و حتي فعاليت بدني روزمره و در حين كار سيتم تامين كننده انرژي را بخوبي بشناسيم .

دكتر رشيد حيدري مقدم  .مركز تحقيقات علوم بهداشتي .گروه ارگونومي. دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي همدان .)چکیده مقاله نهمین همایش پزشکی ورزشی ایران)