مقدمه
وبایکی از بیماریهای واگیر عفونی است که فقط در انسان ایجاد بیماری می کند عامل بیماریزایی وبا یک باکتری به نام ویبریوکلرا است و این بیماری در اثر سم تولید شده از این باکتری که در روده کوچک تکثیر می یابد ظاهر می شود . این بیماری چون اولین بار در منطقه ای به نام التور در آفریقا پیداشد به این نام مشهور می باشد . عامل بیماری مدت زیادی در آب زنده می ماند و درمناطقی که سطح آبهای زیرزمینی آن بالا است ، بیشتر شایع است و بیشتر عامل بیماریزا از طریق مدفوع و فاضلاب قابل انتقال است.
خصوصیات عامل بیماریزا
این بیماری با اسهال آبکی و فراوان مشخص می شود .ویبریوکلرا در گرمای 65 درجه سانتیگراد در مدت 30 دقیقه کشته می شود و در آب جوش ظرف چند ثانیه از بین می رود . کلر با غلظت 6/0 میلیگرم در لیتر این باکتری را از بین می برد.
زمانیکه حرارت محیط ( دمای بالای 20 درجه سانتیگراد) میزان شوری آب و مواد غذایی لازم برای رشد میکروب مناسب باشند سریعاً ویبریوکلرا رشد می نماید.
نکته مهم زنده ماندن میکروب در محیط یخچال و حتی داخل یخ است که اگر آ ب آلوده برای تولید یخ استفاده شده باشد می تواند سبب ابتلای مصرف کنندگان به وبا شود.
هرچند میکروب به خشکی و حرارت حساس است و ازبین می رود، می تواند در سطح مواد غذایی مانند سبزیجات تایم روز زنده بماند.
علائم بالینی
بیماری وبا دارای دو مرحله است
مرحله تخلیه ای
بیمار ناگهان دچار اسهال آبکی ، پرفشار و بدون درد می شود و اندکی بعد استفراغ روی می دهد. در موارد شدید ممکن است حجم مدفوع از 250 سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در 24 ساعت بیشتر شود و بیمار تا 40 با در روز مدفوع داشته باشد. مدفوع در این بیمار فاقد صفرا و خون و خاکستری رنگ ( نمای آب برنجی ) و دارای بوی غیر زننده می باشد.
مرحله روی هم خوابیدگی عروق ( کلاپس)
به زودی به علت کم شدن آب بدن ، بیمار وارد این مرحله می شود. با ازدست دادن 5-3 درصد وزن طبیعی بدن ، تشنگی و با کاهش 8-5 درصد وزن بدنی ، ضعف و سرگیجه دیده می شود . کاهش بیش از 10 درصد وزن بدن ، منجر به ترشح کم ادرار و گاهی قطع کامل ادرار، نبض ضعیف ، چشمهای گود رفته ، پوست چروکیده ، شکم فرو رفته ، گرفتگی عضلانی به علت اختلالات در میزان الکترولیتهای بدن و در شیرخواران فرورفتگی ملاج و در نهایت در صورت عدم درمان خواب آلودگی و مرگ می شود.
راههای انتقال
تماس مستقیم
این بیماری از طریق دستهای آلوده ، تماس با مواد مدفوعی و استفراغ بیماران ، ملحفه و لوازم آلوده منتقل می شود.
تماس غیرمستقیم
- از طریق آب آلوده به مدفوع انسان
- پسآب های استفاده شده در کشاورزی که آلوده به مدفوع انسانی است
- منابع آب حفاظت نشده،
- غذای آلوده
- سبزیجات و میوه های آلوده و یا شسته شده با آب آلوده
- شیرآلوده و بستنی تهیه شده از منابع غیرمطمئن
- این مهم ممکن است در آب هایی که برای شنا کردن استفاده می شود و ضدعفونی لازم را نداردنیز رخ میدهد.
مخزن و منبع بیماری
انسان تنها مخزن وبا است که به صورت بیمار یا حامل است و منبع بیماری ، اسهال و استفراغ بیماران و حاملان بیماری می باشد.
دوره کمون
دوره کمون این بیماری ممکن است خیلی کوتاه بوده و بستگی به مقدار باکتری وارد شده به بدن فرد دارد. متوسط دوره کمون 3-2 روز از چند ساعت تا چندروز گزارش شده است.
دوره واگیری
تازمانیکه بیمار در مدفوع خود ویبریوکلرا دفع کند می تواند برای محیط آلوده کننده باشد. افرادی که عفونت مزمن کیسه صفرا دارند می توانند به عنوان حاملین به ظاهر سالم در انتشار بیماری دخالت کنند. در این افراد ممکن است بطور متناوب کشت مدفوع مثبت شود. دادن آنتی بیوتیک مناسب در کوتاه کردن این دوره می تواند نقش داشته باشد.
عوامل مربوط به میزبان
- سن و جنس شیوع
بیماری در هر دوجنس و در همه سنین دیده می شود . در مناطق بومی کودکان نسبت به بزرگترها بیشتر مبتلا می شوند ولی در کودکان زیر 2 سال به علت ایمنی اکتسابی از شیر مادر ، کمتر از بچه های بزرگتر است .
- اسیدییته معده
بیماریها با داروهای کاهنده اسید معده ابتلا به بیماری وبا را افزایش می دهد.
- ایمنی زایی
یک بار ابتلا به بیماری ، ایمنی طبیعی دائمی ایجاد می نماید.
درمان
سازمان بهداشت جهانی، مصرف ترکیب مایع درمانی خوارکی ors را توصیه کرده است . مصرفors حتی در شیرخواران بدون خطر است به شرط این که با مصرف شیر مادر یا آب همراه باشد. تجویز آنتی بیوتیک با نظر پزشک انجام خواهد پذیرفت.
راههای پیشگیری
- چون بیماری بیشتر از طریق آب آلوده شیوع می یابد سعی کنیم برای نوشیدن آب، شستشوی ظروف ، خوردن سبزیجات از آب لوله کشی کلردار استفاده کنیم . در غیر اینصورت آب را بجوشانیم و پس از سردشدن مصرف کنیم.
- سبزیجات و میوه ها را قبل از مصرف با محلول پرکلرین گندزدایی و پس از شستن با آب سالم مصرف کنیم.
- از خوردن ماهی خام یا کم پخته که از آب آلوده گرفته شده اجتناب کنیم .
- به دیگران توصیه می کنیم از شنا کردن در آبهای غیربهداشتی و محافظت نشده و همچنین استخرهای باسطح بهداشت پائین یا غیراستاندارد خودداری نمایند.
- از خوردن آبمیوه و ساندویچ های غیرمطمئن خودداری نمائید.
- استفاده از آبلیمو بعلت بالابردن اسیدیته معده در پیشگیری مؤثر است.
- دفع صحیح زباله و پسآب ها
قابل توجه ورزشکاران عزیز
- از نوشیدن آب از آبخوریهای غیربهداشتی و شیردستشویی ها بویژه توسط دست خودداری فرمایید . حتماً از لیوان بهداشتی استفاده کنید.
- بلافاصله بعداز اتمام فعالیت ورزشی دستهای خود را حداقل 30 ثانیه با کف صابون بشویید.
- جداً از شنا در محیط های فاقد استاندارد لازم و آب های سطحی غیرحفاظت شده پرهیز نمائید.
دکتر سید اشکان اردیبهشت – رئیس هیات پزشکی ورزشی استان البرز