حمایت های اولیه- روانی اجتماعی برای آسیب دیدگان، شامل چه اقداماتی است؟

1. در درجه اول با آسیب دیدگان ارتباط صحیح برقرار کنیم. یعنی نباید با آسیب دیدگان مثل شیء برخورد کرد. باید برای ارتباط با آنها وقت گذاشت و ارتباط باید در حدی باشد که ایجاد وابستگی نکند چون افراد در شرایط بحرانی به شدت نیاز به وابستگی دارند.
2. به افراد اطلاعات صحیح بدهیم. مثلاً از ما ممکن است بپرسند آیا پدر من زنده است؟ آیا از پسر من خبری دارید؟ گاهی وسوسه می شویم به خاطر آنکه طرف مقابل ناراحت نشود به او دروغ بگوییم. این کار درست نیست. زیرا علاوه بر اینکه غیراخلاقی می باشد اعتماد مردم به ما و سایر نیروهای امدادی را کاهش می دهد و نگرانی عمومی را بالا می برد.

سعی کنیم دقیقا آنچه را می دانیم منتقل کنیم. وقتی خبر بدی داریم آن را به تدریج و حتی الامکان در جمع مطرح کنیم. قرار دادن شخص داغدار در جمع گروهی از افراد داغدار شبیه خودش تحمل درد را آسان می کند. روحانی تیم می تواند با حمایت معنوی و اجرای مراسم دینی، رنج داغدیدگی را در آسیب دیدگان کاهش بدهد.

1. افراد را از دیدن جنازه عزیزانشان محروم نکنیم. دیدن جنازه عزیزان موجب میشه تا فرد داغدار واقعیت مرگ عزیزان خودش را بهتر بپذیرد. اگر اطلاعاتی راجع به چگونگی فوت و علت مرگ عزیزانشان داریم می توانیم آن را با بازماندگانشان در میان بگذاریم. فقط در مواردی که جنازه یا صحنه مرگ وحشتناک است، بخش آسیب دیده جنازه را محدود کنید و فقط صحنه های مناسب را به آنها نشان دهیم.
2. مانع ابراز احساسات افراد نشویم. بگذاریم که افراد گریه و زاری و شیون کنند. به آنها نگوییم «گریه نکن» تخلیه احساسات، آنها را راحت تر می کند.
3. استراحت شبانه ضروی است. سعی کنید محیط آرامی را در شب برایشان فراهم کنید.
4. برای آرامش بخشیدن به افراد از باورهای دینی آنها کمک بگیریم. ولی اگر به علت تحریک پذیری، واکنش نامناسبی از خودشان نشان دادند مثلاً خدا را مقصر دانستند و یا انکار و کفرگویی کردند وارد بحث های فلسفی با آنها نشویم. یادتان نرود در تمام مراحل احساس همدلی و همدردی با آنها کنید.
5. افراد را تشویق کنیم در مراسم تشیع جنازه و بخصوص نماز میت شرکت کنند. اگر نماز میت گروهی و وسیع برگزار شود اثر روانی مثبت تری خواهد داشت.
6. مانع تجمع داغدیدگان نشویم. عزاداری گروهی به آرامش روانی آسیب دیدگان کمک میکند. از طرف دیگر، در صورتی که افراد به دلایل شرعی و غیره مایل به سکونت زیر یک سقف نیستند به آنها حق بدهیم و با آنها همکاری کنیم.
7. داغدیدگان را به شرکت در فعالیت های اجتماعی و بازسازی تشویق کنیم. به خصوص سعی کنیم افراد منزوی را در کارهای اردوگاه یا محلی که در آن به صورت موقت زندگی می کنند، شرکت بدهیم اما یادمان نرود که نباید مجبورشان کنیم و نیاید بجای آنها تصمیم بگیریم.
8. در صورتی که متوجه شویم فردی به علت فشار روانی به مواد مخدر پناه آورده واکنش تندی نشان ندهیم، با آرامش از این کار منعش کنیم و به تیم حمایت روانی- اجتماعی معرفی کنیم.
9. در صورتی که علایم اختلالات روانی در افراد مشاهده کردیم در حدی که امکان دارد باعث آسیب به خودش یا دیگران شود یا تحمل رنج برایشان دشوار شده باشد یا نتوانند اعمال روزمره طبیعی را انجام دهند حتما باید آسیب دیده را به تیم حمایت روانی- اجتماعی معرفی کنیم ولی صراحتاً عنوان نکنیم که او دچار اختلال روانی شده است. مردم از اینکه برچسب های بیماری های روانی روی آنها بخورد، راضی نیستند. به جایش از اصطلاحات « سیستم تحت فشار است» و یا اینکه « ناراحتی عصبی پیدا کردی» استفاده کنیم.
10. کودکان را از والدینشان جدا نکنیم. اگر مادر کودک مجروح شده، سعی کنیم کودک را همراه او یا پدرش برای درمان اعزام کنیم. اگر کودک مجروح شده الزاما باید مادر یا پدر یا یکی از بستگان نزدیک او همراهش اعزام شوند.
11. اگر کودک شیرخوار است و مادر وی فوت شده است، ابتدا سعی کنیم کسی که بتواند به کودک شیر بدهد را پیدا کنیم، سپس کودک را به شخصی از بستگان نزدیک نزدیک مانند خاله، عمه، مادربزرگ و یا پدربزرگ بسپاریم و سفارش کنیم تا حد امکان با وی باشند، بغلش کنند و نوازش کنند. اگر مادر کودک فوت شده حتماً پدر و یا سایر بستگان نزدیک باید بطور دایم همراه کودک باشند.
12. در صورتی که اشیاء یا لباسی از پدر یا مادری که فوت شده باقی مانده (مثلاً  تسبیح یا روسری، تکه لباسی) آن را در اختیار فرزندش قرار دهیم.
13. حتی الامکان از تغییر مکان مداوم کودک خودداری کنیم.
14. برای کودکان امکانات بازی و سرگرمی را فراهم کنیم، بازی باعث انحراف توجه کودک از استرس می شود، وسایل بازی را هر چه زودتر در اختیار کودکان قرار دهیم.
15. اجازه دهیم کودکان نقاشی بکشند چون نقاشی کردن کودکان علاوه بر کمک به تخلیه هیجانی و تسکین روانی می تواند نشان دهنده درگیری های ذهنی آنها هم باشد.

و در نهایت این موارد را به خاطر بسپاریم که :

• بازماندگان را مجبور نکنید که در مورد داستان خود و اتفاقاتی که پیش آمده صحبت کنند. بخصوص در مورد جزئیات ماجرا، چرا که این کار ممکن است باعث کاهش خونسردی و آرامش افرادی شود که تمایل ندارند جزئیات زندگی خودشان را برای دیگران بازگو کنند.
• به افراد اطمینان بی مورد ندهید مثلاً نگویید « همه چیز زود خوب می شود» و یا « حداقل شما زنده مانده اید». بیان این جملات سبب کاهش آرامش افراد می شود.

• به افراد نگویید که در حال حاضر چه کاری باید انجام دهند، یا چطور فکر کنند، یا چه احساسی داشته باشند و یا اینکه قبلاً چه کار باید انجام می دادند. این کار باعث کاهش خودکارآمدی و افزایش احساس گناه می شود.
• افرادی که تمایل دارند در مورد حادثه اتفاق افتاده و احساسات مرتبط با آن با شما صحبت کنند، گوش دهید (فراهم کردن آسودگی و آرامش).
• با افراد مهربان و دوستانه رفتار کنید، حتی اگر شما را نپذیرند (فراهم کردن آسودگی).
• به نیازهای افراد در شرایط بحرانی دقت کنید، آب آشامیدنی در هر شرایطی باید فراهم باشد حتی اگر فردی سیگار می کشد برایش سیگار تهیه کنید.

یادمان باشد حتی امدادگران هم نیاز به حمایت های روانی زیادی دارند. تحقیقات نشان داده است که این گروه اگر دانش کافی برای بازتوانی و پذیرش این مشکلات را نداشته باشند، مستعد اختلالات روانی از جمله افسردگی هستند،.

دکتر لاله سامع/ رئیس کمیته روانشناسی فدراسیون پزشکی ورزشی

عکس: خبرگزاری میزان