در زانوی پرانتزی کندیل داخلی زانوها ازهم دور وقوزک های داخلی به هم نزدیک می شوند. مطالعات نشان می­دهد که وجود زانوی پرانتزی فرد را مستعد آسیب هاییمختلف می کند و باتوجه به شیوع بالای زانوی پرانتزی درمیان دانش آموزان و شرکت تعداد بی شماری از آنان در رشته های ورزشی مختلف اطلاعات علمی کافی دررابطه با ارتباط بین سن دانش آموزان و زانوی پرانتزی وجود ندارد.

درتحقیقی برروی گروهی ازدانش آموزان نشان داد که سن آنها به مقدار زیادی در زانوی پرانتزی اثر گذاشته و حرکت اندام تختانی به طور قابل ملاحظه ای درکارایی فرد نقش دارد.

با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر، اختلاف معنی داری بین افراد در اجرای آزمون ها بدست آمد و علت آن سن دانش آموزان در حال رشد بود که با انجام حرکات اصلاحی مناسب اصلاح گردید.  

با توجه به یافته های تحقیق میتوان گفت اجرای حرکات اصلاحی در افراد در حال رشد و دانش آموزان پایه دوم منجر به بهبود این عارضه در آنها می گردد و در صورت عدم توجه به موقع به این عارضه ممکن است در فرد نهادینه شود. بنابراین سن دانش آموزان در ناهنجاری زانوی پرانتزی میتواند تاثیر گذار باشد.

 اندام تحتانی به عنوان سطح اتکاء و پایه اصلی در بدن انسان است. انسان برای جابجایی و رسیدن به اهداف متعالی خود نیاز به تحرک و جابجایی دارد که این عامل در اندام تحتانی بویژه در پاها قرار دارد. درصورت بروز هرگونه تغییراتی در این بخش و ایجاد ناهنجاری در آن، میتوان اختلالات ثانویه ای را در بخشهای دیگر اندام تحتانی مشاهده نمود.

 زانوی پرانتزی یکی از شایع ترین عارضه در انسان می باشد و عامل سن نیز یکی از عوامل بروز و شیوع این عارضه در بین دانش آموزان  است. با توجه به اینکه دانش آموزان در حین فعالیت روزمره و فعالیت ورزشی خود متحمل فشار زیادی می­ گردند، از این رو زانوی پرانتزی باعث ناتوانی های بسیاری در این دسته از افراد می شود.

وقتی فرد در حالت طبیعی ایستاده با زانوهای صاف، زمانی که قوزک‌ها کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد. اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد، درحالی که قوزک‌ها به هم چسبیده‌اند پای پرانتزی (Genu Varum) نامیده می‌شود. به علت کمانی شدن پاها در این بیماری اصطلاح پای پرانتزی به کار می‌رود.

در حالت پرانتزی شدن ساق پاها به سمت داخل انحراف می‌یابد. عارضه زانوی پرانتزی نوعی اختلال در راستای طبیعی است که در آن زانو ها از یکدیگر فاصله گرفته و فرد مبتلا بر روی لبه خارجی پا و به صورت اردک وار حرکت می کند و استخوان درشت نی با پیچش داخلی همراه است. افراد مبتلا به زانوی پرانتزی دارای نشانه هایی از قبیل : چرخش ساق پا به داخل-کاهش ارتفاع پایین تنه- ضعف عضلات ناحیه خارجی مانند کشنده پهن نیام، دوسر رانی و عضلات نازک نئی -کشیدگی رباطها و کپسول خارجی زانو، مچ پا -کوتاهی رباط ها و کپسول جانب داخلی زانو و مچ پا – تغییر زاویه کشکک ها و تمایل آنها به داخل – آرتروز زودرس – درد و احساس خستگی زودرس – سائیدگی بیش از حد کناره خارجی کفش هستند.

  برای این دسته از افراد اجرای تمرینات مناسب ورزشی از اهمیت بالایی برخوردار است. ناهنجاری زانوی پرانتزی یکی از موارد شایع اختلالات اسکلتی- عضلانی در بین دانش آموزان است، با توجه به اینکه این دانش ­آموزان در سن درحال رشد بوده و حرکات اصلاحی بر روی آنها تاثیر گذارتر خواهد بود، لذا شناسایی این عارضه و اصلاح الگوهای نادرست و انجام حرکات اصلاحی مناسب و درمان آنها مورد توجه می باشد. الگوی رشد اسکلتی از تغییرات سن متاثر است. در دوران کودکی رشد خیلی سریع و در اواخر سالهای دهه اول زندگی کند است.

ناهنجاریها عموماً به دلایلی چون عادات حرکتی، شرایط نامناسب محیطی و با مشخصه تدریجی بودن به ویژه در دوران کودکی و سنین رشد بروز می کنند. تعادل اسکلتی عضلانی که ساختمان های نگهدارنده بدن را در مقابل ضایعه و تغییر شکل پیش رونده در هر حالتی حفظ نماید، به عنوان وضعیت بدنیمطلوب بیان شده است. هنگامی که وضعیت بدنی فرد از حالت طبیعی خارج میشود، به علت فشارهای زیاد به بخش های مختلف آن، راستای بدن او از حالت تعادل خارج می شود. این فشارهای دائمیحتی اگر کم هم باشند موجب بر هم خوردن راستای آناتومیکی می شوند. این تغییرات توانایی افراد را در تمامی فعالیت ها تغییر داده و بر کارایی بدن تاثیر می گذارند. از آنجایی که ناهنجاریهای اندام تحتانی در اختلال تعادل فرد نقش دارند، میتوانند سبب بروز مشکلاتی در راه رفتن، دویدن، پریدن و مهارتهای حرکتی پایه گردند. گزارش شده است که سنین ۱۱ - ۱۴ سال از بحرانی ترین سنین رشد استخوانی است.

از آنجا که این عارضه در جوانان دیده می شود و مشکلات زیادی را از جمله تغییر شکل های مفصلی، تاثیر بر وضعیت ظاهری فرد، مشکلات اجتماعی و روانی، خستگی مفرط عضلانی برای آنها به همراه دارد. لذا بررسی این ناهنجاری و تاثیر سن برروی این ناهنجاری ضروری می­باشد. در مطالعات داخلی انجام شده این عارضه به عنوان شایعترین ناهنجاری اندام تحتانی در میان دانش آموزان مقطع راهنمایی پسر تهران به میزان ۴۰.۷۱ درصد گزارش شده است که میزان فاصله زانو ها ۲-۴ سانتیمتر دیده شده است

با توجه به انعطاف پذیری بالای سیستم اسکلتی بدن در سنین رشد، میتوان گفت شناسایی به موقع و انجام حرکات اصلاحی مناسب در زمان معین میتواند به بهبود این عارضه و جلوگیری از شیوع آن بیانجامد. ناهنجاری‌های اندام تحتانی خصوصاً ناهنجاریهای زانو و پا از جمله مشکلات شایع مراجعین به مراکز ارتوپدی است‌ که بسیاری از آن‌ها فیزیولوژیک میباشد و با رشد طبیعی تصحیح میگردند. اما درصد کمی نیز بدون اصلاح باقی میمانند و در طولانی مدت برای بیمار مشکلات ایجاد می‌کنند.

از آنجا که بر نامه ریزی اصولی برای تامین سلامت جسمی و روانی اقشار گوناگون جامعه بخصوص کودکان، نوجوانان و جوانان از مهمترین وظایف متولیان تربیت بدنی در آموزش و پرورش است، بنابراین اولین گام برای برنامه ریزی در چنین مواردی، جمع آوری اطلاعات درباره موضوع مورد نظر و بررسی وضعیت موجود است. تربیت بدنی نیز برای تحت پوشش قرار دادن جامعه و برای تامین سلامت بهداشت جسمی و روانی ناگزیر است تا درباره آن جامعه اطلاعاتی بدست آورد.

 یکی از مهمترین اقدامات لازم جهت برنامه ریزی اصولی برای دانش آموزان و ارتقای سطح کیفی برنامه تربیت بدنی و بهداشت مدارس، همانا شناخت ناهنجاریهای وضعیتی وتعیین اولویت­ها وگستره هرکدام ازاین ناهنجاریها درمیان آنان است. مسئولان تربیت بدنی و بهداشت مدارس با داشتن این امکانات می­توانند دقیق تر برنامه ریزی کنند و با آگاهی از انواع خاص ناهنجاریها و میزان بروز آنها، برای رفع نقاط ضعف و یا پیش بینی راههای مناسب در جهت پیشگیری یا رفع وکاهش آنها بکوشند.

با توجه به مطالب فوق، مطالعه حاضر با هدف بررسی ناهنجاری زانوی پرانتزی و رابطه آن با سن در دانش آموزان مقطع دوم دبستان شهرستان گرمسار با شناسایی دانش آموزان دارای ناهنجاری و معرفی آنان به مراکز اصلاحی مربوطه در جهت رفع و درمان و جلوگیری از پیشرفت و عوارض بعدی آن اقدامات لازم به عمل آید تا اینگونه ناهنجاریها که شیوع نسبتاً بالایی دارند در اولویت برنامه های تربیت بدنی آموزش و پرورش قرار گیرند.

ادامه دارد..................

دکتر حوریه گلینی-رئیس هیات پزشکی ورزشی شهرستان گرمسار