به گزارش دفتر استان فارس پایگاه خبری تحلیلی پزشکی ورزشی ایران، دکتر اسکندر رحیمی با بیان اینکه ورزشکاران باید به نکات مهم در خصوص تغذیه ورزشی توجه داشته باشند، گفت: مواد معدنی از جمله نیازهای ضروری برای بدن انسان و ورزشکاران است.وی مواد معدنی کم مقدار را شامل آهن، روی، کبالت، مس، فلوراید، ید، منگنز، کرم، نیکل، سلنیوم، سیلیکون، وانادیوم و مولبیدیوم دانست و افزود: مواد معدنی زیاد مقدار شامل کلسیم، کلراید، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و گوگرد می باشد.

مسئول کمیته تغذیه هیات پزشکی ورزشی استان فارس، مواد معدنی را بر حسب سهولت و سرعت جذب و دفع به ۳ گروه تقسیم بندی کرد وگفت:نخستین گروه مواد معدنی موادی است که به سهولت و سریع جذب و دفع می گردند سدیم و پتاسیم، دومین گروه مواد معدنی که به سختی جذب بدن گشته اما به سهولت دفع می گردند کلسیم - فسفر - منیزیم و منگنز و سومین گروه مواد معدنی که به سختی جذب و دفع می­گردند آهن - مس - روی و کبالت است.

دکتر رحیمی در خصوص میزان کلسیم در بدن، اظهار داشت: کلسیم فراوان‌ترین ماده معدنی در بدن است که تقریبا ۵/۱ تا ۲ در صد از وزن بدن را تشکیل می‌دهد (حدود ۱ کیلوگرم از وزن بدن)   % ۹۹کلسیم  در استخوانها و دندانها متمرکزاست. ۱ درصد باقیمانده در جریان خون، مواد مایع بدن و بافت­های نرم وجود دارد. میزان کلسیم خون درشرایط طبیعی : ۹  تا ۱۱ میلی گرم در ۱۰۰میلی لیتر خون و در افراد بالغ میزان نیاز روزانه به کلسیم حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم است.

این استاد دانشگاه شیراز نقش­ کلسیم  در بدن را اینگونه عنوان کرد: کلسیم عمده ترین قسمت تشکیل دهنده استخوانها و دندانها و استحکام دهنده آنها، کوفاکتور بسیاری از واکنشهای آنزیمی، کمک در نگهداری فشار خون طبیعی، نقش مهم در انقباض عضلانی، تنظیم عملکرد و حرکت عضله، تاثیر مستقیم کلسیم بر ترشح غدد پاراتیروئید، نقش کلیدی در تنظیم وزن بدن از طریق سوخت‌وساز چربی (لیپولیز) و کاهش اشتها، نقش مهم در انعقاد خون و بخش زیادی از وزن معدنی استخوان را تشکیل می دهد و در استخوانها عمدتاً به شکل فسفات کلسیم وجود دارد.        

مسئول کمیته تغذیه هیات پزشکی ورزشی فارس در خصوص منابع غذائی کلسیم، گفت: مهم‌ترین منبع غذایی کلسیم  شیر

و لبنیات است که ۱ لیوان شیر ۲۶۰ تا ۳۰۰ میلی گرم کلسیم دارد، سبزیجاتی مانند کلم، شلغم، ترب، دانه ها ومغزها مثل کنجد، بادام، پسته وفندق، غلات، حبوبات و ماهی عنوان کرد.

دکتر رحیمی عوامل موثر در جذب کلسیم را اینگونه بیان کرد: کلسیم بیشتر در ابتدای روده و قبل از آنکه شیره معده کامل خنثی  شود جذب می شود. بهترین تثبیت کننده جذب کلسیم ویتامین D و قند موجود در شیر (لاکتوز)، تقویت جذب کلسیم، مقادیر طبیعی هورمون استروژن که کمک به جذب کلسیم، اسیدهای آمینه نظیرآرژنین ولیزین که حلالیت املاح کلسیم راافزایش داده و ورزش منظم ومستمر نیز می باشد.

وی عواملی که در جذب کلسیم اختلال ایجاد می کنند را اینگونه عنوان کرد: اگزالات های موجود در غذا، اسید فیتیک موجود درسبوس تمام غلات، نیکوتین موجود در سیگار، دریافت زیاد پروتئین، مصرف زیاد منیزیم و یا رژیم غذایی غنی ازکلسیم ولی فاقد، مقدار کافی منیزیم/ مصرف زیاد قهوه و مصرف زیاد از حد فسفرنیز نیاز بدن به کلسیم را بیشتر می کند.

این استاد دانشگاه کمبود کلسیم را اینگونه شرح داد:زمانی که به ۵ میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون برسد / همچنین کمبود شدید کلسیم

ممکن است بعلت عملکرد نامطلوب کلیه، یا عدم ترشح هورمون پاراتیروئید باشد.

علائم : تشنج و حرکات تتانی (انقباض شدید ماهیچه ها) که بصورت گرفتگی ماهیچه‌ها دیده می شود (در  دست‌ها و پاها) در کودکان بیماری راشیتیسم ودرمیانسالان استئومالاسی ودر بزرگسالان استئو پورز(پیدایش پوکی استخوان و استخوانهای شکننده) است.

وی در ادامه به تراکم کلسیم (hyper calcaemia)اشاره کرد و تصریح کرد: گاهی اوقات، کلسیم بسیار زیادی وارد خون می‌شود که می تواند بدلیل سرطان که به استخوان‌ها رسیده است، تولید بسیار زیاد هورمون پاراتیروئید و یا وجود تومور، در یک یا چند نقطه غده پاراتیروئید که علائم آن ها دردهای شکمی، حالت تهوع و، تشنگی شدید و یا تعریق شدید، خستگی، ضعف و  همچنین احتمال ایجاد ناراحتی‌های جدی‌تری مانند از دست رفتن آب بدن، شکستگی استخوان‌ها و  سنگ کلیه عنوان کرد.

مسئول کمیته تغذیه هیات پزشکی ورزشی استان فارس مضرات مکمل­های کلسیم را افزایش خطر سنگ کلیه، افزایش خطر تصلب شرایین و ایجادکننده مشکلات مزاجی عنوان کرد و در خصوص  مصرف مکمل­های کلسیم، افزود: افراد مسن افرادی که میزان لازم کلسیم را دریافت نمی‌کنند و افراد مبتلا به پوکی استخوان بایستی به این نکته توجه داشته باشند.

دکتر رحیمی نقش کلسیم در ورزش را مهم ارزیابی کرد و اظهار داشت: نیاز به کلسیم در ورزشکاران بیشتر است زیرا کلسیم درآغاز انقباضات عضلانی، افزایش دانسیته استخوانی، کاهش استرس‌های ناشی از ورزش نقش بسزایی ایفاد می‌کند. در صورت متعادل نبودن کلسیم در ماهیچه و مایعات بدن احتمال ایجاد انقباض ناقص ماهیچه ای  و گرفتگی­های عضلانی وجود دارد. ورزش کردن سبب ایجاد یک فشار مکانیکی مطلوب روی استخوان  و تسهیل رشد استخوان و ایجاد نمک­های کلسیمی می شود.

پیاده روی و دویدن های آرام بصورت مستمر، معدنی شدن استخوان را از راه ایجاد فشار در ناحیه لگن و ستون فقرات افزایش می دهند.

وی در ادامه به دفع کلسیم در ورزش پرداخت و خاطرنشان کرد: در نتیجه فشارهای تمرینی شدید و یا استرس­های تمرینی با هدف کاهش چربی بدن در زنان دیده می شود که سبب کاهش استروژن می­گردد. کاهش سطح استروژن منجر به کاهش جذب کلسیم توسط استخوان ها و کاهش چگالی استخوان می شود. در ورزشکارانی که تمرینات قدرتی انجام می دهند ممکن است کلسیم بیشتری دفع شود. ورزش سنگین (بسیار شدید و طولانی مدت) سبب تعادل منفی کلسیم حتی در افرادی می شود که دارای رژیم غذایی متعادل کلسیم و فسفر هستند.