علل بروز هپاتیت بسیار متفاوت است و علت را باید بررسی و درمان بر اساس عامل ایجاد توصیه کرد. زیرا در صورت تداوم روند التهاب، کبد به تدریج به سمت نارسایی و سیروز سیر می کند.

عوارض سیروز شامل عدم توانایی بدن در پاکسازی مواد زائد و سموم، خستگی، کرامپ و درد عضلانی، اشکال در گلوکونئوژنز و گلیکوژنولیز و متابولسیم قند در بدن، اشکال در تولید و عملکرد فاکتورهای انعقادی، بزرگی طحال و کاهش پلاکت های خون، استعداد به کبودی و خونریزی، انسفالوپاتی کبدی، سندروم هپاتورنال و نارسایی کلیوی، واریس مری و معده، خونریزی گوارشی، سرطان کبد و در نهایت مرگ می باشد.

بر همه افراد واجب است که مراقب سلامت کبد خود باشند و از عوامل آسیب رسان پرهیز کنند.

اگر بخواهیم هپاتیت ها را تقسیم بندی کنیم، می توانیم به این موارد اشاره نماییم:

استئاتوهپاتیت یا هپاتیت ناشی از تجمع چربی کبدی.

تجمع چربی در کبد به موازات افزایش چربی شکمی و احشایی اتفاق می افتد. در ابتدا ممکن است شواهد تجمع چربی فقط در سونوگرافی دیده شود (استئاتوز) اما در صورتی که چربی کبدی موجب التهاب بافت کبد (استئاتوهپاتیت) و آسیب سلول کبدی گردد، بالارفتن آنزیم های کبدی در آزمایش خون نیز نمایان می شود.

فعالیت قیزیکی منظم، کنترل وزن و پرهیز از مصرف چربی های ترانس و فست فود برای پیشگیری از استئاتوهپاتیت توصیه می شود.

هپاتیت الکلی

یکی از علل شایع هپاتیت و سیروز در دنیا، مصرف بی رویه و طولانی مدت الکل و نوشیدنی های الکلی است. مصرف الکل برای کبد آسیب رسان بوده و پرهیز از مصرف آن لازم است.

هپاتیت دارویی

بسیاری از داروها شامل داروهای پایین آورنده چربی خون، داروهای اعصاب و روان دارای عوارضی بر روی کبد هستند.

مصرف استروئیدهای آنابولیک که دسته S1 دوپینگ محسوب می شوند، دارای عوارض متعدد و از جمله عوارض کبدی می باشند.  مصرف بی رویه و غیرمنطقی مکمل های ورزشی نیز بر روی سلامت کبد اثر نامطلوب دارند.

هپاتیت ویروسی

ویروس های هپاتوتروف شامل موارد زیر هستند:

هپاتیت A: این ویروس از طریق دهانی-مدفوعی منتقل می شود. اغلب در جوامع جهان سوم در کودکی ابتلا اتفاق افتاده خود به خود و تنها با درمان نگهدارنده بهبود می یابد و عوارضی از خود به جای نمی گذارد. تنها اثر باقی مانده، بالا بودن آنتی بادی IgG بر علیه ویروس در خون خواهد بود. برای پیشگیری رعایت بهداشت مواد غذایی، آب آشامیدنی، دست ها، و واکسیناسیون کودکان توصیه می شود.

هپاتیت B: این ویروس یک DNA ویروس است و از راه تماس با خون و فرآورده های خونی، سوزن آلوده، تماس جنسی منتقل می شود. بار ویروس در فاز حاد بسیار زیاد است و واگیری آن طبیعتاً بیشتر خواهد بود. در 5 درصد از بالغین آلوده شده، هپاتیت مزمن و در نهایت سیروز و سرطان کبد اتفاق می افتد.

برای پیشگیری، پرهیز از تماس با خون و فرآورده های خونی، پرهیز ازهرگونه تزریق )غیر از مراکز درمانی(، واکسیناسیون بر علیه ویروس، رعایت سلامت جنسی و استفاده از کاندوم توصیه می شود.

در حال حاضر واکسیناسیون سه مرحله ای بر علیه هپاتیت بی در برنامه همه گیر واکسیناسیون کشوری وجود دارد. که واکسیناسیون آن از بدو تولد شروع می شود.

ورزشکارانی که در ورزش های تماسی شرکت می کنند که در طول ورزش یا مسابقه ممکن است با خون حریف تماس پیدا کنند، باید سطح آنتی بادی ویروس را در خون خود کنترل کنند. داروهای آنتی ویروس هم وجود دارند که در صورت نیاز می توان از آن ها حسب دستور پزشک استفاده کرد.

هپاتیت C: این ویروس یک RNA  ویروس است و از راه تماس با خون و فرآورده های خونی، سوزن آلوده، تماس جنسی منتقل می شود. بار ویروسی هپاتیت سی در خون بسیار کمتر از هپاتیت بی و احتمال انتقال کمتر است. این ویروس توانایی ویژه ای در تغییر ژنتیکی خود دارد. به گونه ای که ممکن است در بدن یک فرد، محتوای ژنتیکی متعددی دیده شود (quasispiecies). به همین علت، تقریباً همه موارد ابتلا به سمت ازمان، نارسایی کبد و سیروز پیش می رود. مگر اینکه با داروهای تجویز شده توسط پزشک، این روند تغییر یابد. به علت توانایی در تغییر ژنتیکی، واکسن موثری بر علیه این ویروس ساخته نشده است.

برای پیشگیری، پرهیز از تماس با خون و فرآورده های خونی، پرهیز ازهرگونه تزریق )غیر از مراکز درمانی(، واکسیناسیون بر علیه ویروس، رعایت سلامت جنسی و استفاده از کاندوم توصیه می شود.

هپاتیت D: هپاتیت دی تنها در افراد آلوده با ویروس هپاتیت بی اتفاق می افتد و موجب تخریب سریع و بعضاً برق آسای کبدی و نارسایی حاد آن می شود. کشندگی بالا دارد و از موارد اندیکاسیون پیوند اورژانسی کبد است.

برای پیشگیری، پرهیز از تماس با خون و فرآورده های خونی، پرهیز ازهرگونه تزریق )غیر از مراکز درمانی(، و واکسیناسیون بر علیه ویروس هپاتیت بی توصیه می شود.

هپاتیت در اثر سایر ویروس ها: کروناویروس، ابشتاین بار ویروس، سیتومگالوویروس، ... از مواردی هستند که می توانند موجب التهاب و هپاتیت شوند.

به ورزشکاران به خصوص در تیم های ورزشی که در اردو در کنار هم هستند، توصیه می شود بهداشت فردی را رعایت کنند. در صورت تب، و بروز علائم تنفسی، تا بهبود علائم از سایر ورزشکاران کناره گیری کنند.

هپاتیت اتوایمون:

نوع دیگری از هپاتیت است که به علل نامعلوم، سلول های کبدی در اثر برانگیخته شدن سیستم ایمنی، دچار آسیب و تخریب می شوند. در بسیاری از موارد، تشخیص آن نیاز به انجام آزمایشات خونی و نمونه برداری از کبد دارد.

هپاتیت دارویی:

برخی داروها مثل ضد تشنج ها، داروهای پایین آورنده چربی خون یا داروهای اعصاب می توانند موجب آسیب سلول کبدی و اصطلاحاً هپاتیت دارویی شوند.

یکی از عوارض شایع استروئیدهای آنابولیک که متاسفانه در ورزشکاران به طرز وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد، هپاتیت و التهاب سلول کبد و حتی سرطان کبد است. این عارضه در استروئیدهای نوع خوراکی بیشتر از نوع تزریقی اتفاق می افتد. لازم به یادآوری است که ایت دسته از داروها در لیست ممنوعه از نظر دوپینگ قرار دارند.

برخی مکمل ها مثل قرص های چایی سبز، کافئین با دوز بالا و برخی مکمل های پروتئینی ممکن است موجب هپاتیت های دارویی شوند.

به ورزشکاران توصیه می شود از دوپینگ دوری کنند و برای تنظیم برنامه مکمل های مورد نیاز حتماً از راهنمایی کارشناس تغذیه ورزشی یا پزشک ورزشی کمک بگیرند. لازم است مصرف هر گونه دارو تحت نظر پزشک باشد.

کلانژیوهپاتیت:

در اثر بیماری مجاری صفراوی، بافت مجاور کبد دچار التهاب می شود. عامل بیماری و التهاب مجاری صفراوی در بسیاری از موارد سنگ های صفراوی، بیماری های خودایمن مجاری صفراوی، انگل ها و عوامل میکروبی است.

برای پیشگیری از سنگ های صفراوی، ورزش، کنترل وزن و رعایت رژیم غذایی کم چرب، و برای پیشگیری از آلودگی های انگلی، رعایت بهداشت غذایی قویاً توصیه می شود.

دکتر لاله حاکمی/ متخصص داخلی- نایب رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی