انتشار یافته در فصلنامه طب در ورزش
معرفی کلی
کانابینوئیدها گروهی از ترکیبات هستند که بهطور طبیعی در گیاه شاهدانه (Cannabis sativa) وجود دارند یا به صورت سنتتیک تولید میشوند. دو ترکیب اصلی که در حوزه ورزش مورد توجه قرار میگیرند عبارتند از:
- تتراهیدروکانابینول (THC): اصلیترین ترکیب روانگردان در ماریجوانا.
- کانابیدیول (CBD): فاقد اثرات روانگردان، با برخی کاربردهای درمانی بالقوه.
۱. مکانیزم اثر کانابینوئیدها
کانابینوئیدها با اتصال به گیرندههای اختصاصی خود (Cannabinoid receptor) در مغز و دستگاه عصبی مرکزی CB1 وهمچنین گیرنده های CB2 عمل میکنند. این تعامل منجر به موارد زیر میشود:
- مهار آزادسازی انتقالدهندههای عصبی مانند گلوتامات و GABA
- تغییر در درک درد، اثر بر خلق، حافظه و هماهنگی حرکتی
- بروز اثرات ضدالتهابی و شلکنندگی عضلات
۲. دلایل مصرف میان ورزشکاران
اگرچه اغلب مصرف کانابینوئیدها تحت نظارت علمی نیست، برخی ورزشکاران دلیل مصرف خود را چنین عنوان می کنند:
| هدف |
توضیح |
| تسکین درد |
به ویژه در ورزشهای پرفشار و پر آسیب |
| کاهش اضطراب |
مدیریت استرس پیش از مسابقات |
| بهبود خواب و ریکاوری |
کمک به ریکاوری عضلات و خواب عمیقتر |
| تنظیم اشتها |
در ورزشهایی با رژیمهای شدید و کنترل وزن |
با این حال، اغلب این دلایل، پوششی برای مصرف تفریحی یا وابستگی روانی هستند.
۳. عوارض و پیامدهای مصرف کانابینوئیدها در ورزشکاران
کاهش عملکرد ورزشی
- اختلال در هماهنگی عصبی-عضلانی
- افت تمرکز و کندی واکنش
- افزایش ریسک آسیبدیدگی
عوارض روانی و شناختی
- اضطراب، توهم و بروز سایکوز (روانپریشی)
- اختلال حافظه کوتاهمدت و کاهش توجه
- وابستگی روانی و کاهش انگیزه
خطرات قلبیعروقی
- افزایش ضربان قلب و فشار خون
- ریسک حمله قلبی حتی در جوانان مستعد
اختلال در ریکاوری
- افت کیفیت خواب و ریکاوری عضلات
- اختلال عملکرد سیستم ایمنی
- کندی ترمیم بافتها بعد از آسیب
جنبه دوپینگی و پیامدهای انضباطی
- THC به طور کامل در رقابتهای رسمی ممنوع است و آزمایش مثبت منجر به موارد زیر می شود:
-
- محرومیت موقت یا دائمی
- خدشه به شهرت و آینده حرفهای
- قطع قراردادهای اسپانسرینگ و تیمی
نکته: حتی فرآوردههای حاوی مقدار جزئی THC میتوانند تست مثبت را رقم بزنند.
۴. سوءمصرف و رفتارهای پرخطر
موارد زیر از علل سوء مصرف این مواد است:
- سرخوشی یا رهایی از فشار روحی
- مصرف تفریحی در خارج از فصل مسابقات
این رویه میتواند منجر به وابستگی مزمن، افت عملکرد و بروز مشکلات جدی سلامت شود.
نتیجهگیری
با وجود تصور نادرست رایج نسبت به اثرات آرامبخش یا تسکینی کانابینوئیدها، شواهد علمی و تجربی نشان میدهد که مصرف آنها، بهویژه خارج از چارچوب پزشکی و قانونی:
- سلامت روانی و جسمی ورزشکار را دچار مخاطره جدی میکند.
- احتمال افت عملکرد، وابستگی روانی و محرومیت از میادین ورزشی را افزایش میدهد.
- هیچ برتری رقابتی واقعی و پایدار به همراه ندارد.
بنابراین، لازم است ورزشکاران، مربیان و تیمهای پزشکی با شناخت کامل نسبت به ابعاد و عوارض این مواد، از مصرف آنها خودداری کرده و راهکارهای علمی، قانونی و سالم برای مدیریت درد، اضطراب یا ریکاوری برگزیند.
دکتر شاهین صالحی/ متخصص پزشکی ورزشی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
ارسال نظر