بانوان نیازهای ویژه ای دارند که در طراحی بهینه ورزش باید منظور گردند و اگر به این مهم توجه نکنیم، در معرض آسیب ها قرار می گیرند.

این شماره از فصلنامه طب در ورزش بر سلامت بانوان در ورزش تاکید و توجه دارد.

فواید ورزش منظم در دختران و بانوان

فعالیت فیزیکی در بانوان فواید جسمی، روانشناختی و اجتماعی فراوانی دارد. بهبود نسبت عضله به چربی، تقویت سیستم ایمنی، کاهش دردهای قائدگی، استحکام استخوان ها و کاهش خطر بروز پوکی استخوان در سالهای آتی، کاهش خطر سرطان پستان و دیواره رحم و روده بزرگ، بهبود ساختار و راستای بدنی و کاهش کیفوز و اسکولیوز، کاهش علائم اضطراب و افسردگی، بهبود عزت نفس و اعتماد به نفس و حس کفایت، و حتی بهبود عملکرد درسی و تحصیلی، کاهش خطر آسیب های اجتماعی وسوء مصرف مواد و سیگار از فواید ورزش منظم در بانوان هستند.

تفاوت بین دختران و پسران از منظر عملکرد ورزشی

قبل از بلوغ، عملکرد ورزشی تفاوت چندانی بین دختران و پسران ندارد. اما بعد از بلوغ، به علت اثرات فیزیولوژیک و آناتومیک هورمون های جنسی، تفاوت های چشمگیری پدیدار می شود. بیشینه اکسیژن مصرفی در دختران کمتر از پسران است. این تفاوت، عمدتا به علت هموگلوبین پایین تر، حجم خون کمتر، درصد چربی بالاتر و توده عضلانی کمتر اتفاق می افتد. ظرفیت استقامتی بانوان در مقایسه با آقایان بین ۶ تا ۱۵ درصد کمتر است.

در سن ۲۰ سالگی، علیرغم شباهت در محتوای فیبرهای عضلانی بین دختران و پسران، حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد سطح مقطع عضله در دختران کم تر است. بنابراین قدرت عضلانی در دختران کم تر از پسران است (اندام های فوقانی ۴۰ تا ۷۵ درصد، اندام های تحتانی ۶۰ تا ۸۰ درصد).

همچنین بانوان تراکم استخوانی کمتر، لگن پهن تر، زاویه Q بزرگتر، والگوس زانو، و شلی لیگامانی بیشتری از آقایان دارند.

برخی تفاوت های فیزیولوژیک بین دو جنس در جدول زیر نشان داده شده است.

در مورد سیکل پریودی و عملکرد، در طول سیکل، تغییر عمده ای در ظرفیت هوازی و بی هوازی دیده نمی شود. بنابراین دلیلی برای محدود کردن ورزش در زمان خاصی از سیکل وجود ندارد. اما بانوان ورزشکار در دوران خونریزی فعال احتیاج به دریافت مایعات بیشتر و حمایت روحی روانی بیشتر و در صورت نیاز مصرف مسکن برای کاهش دردهای پریودی دارند. و البته لازم به ذکر است که خود ورزش منظم و با شدتا متوسط، یکی از اقدامات توصیه شده برای کاهش دردهای پریودی محسوب می شود.

صدمات

آسیب های خاص در بانوان شایع نیستند. ارگان های جنسی در بانوان نسبت به آقایان محفوظ تر است و کمتر آسیب می بینند و صدمات پستان ها هم شیوع بالایی ندارند. همچنین، غیر از آسیب ACL، صدمات حاد در دختران ورزشکار کمتر از پسران است. اما آسیب های مزمن بیش مصرفی به مراتب در دختران بیشتر است.

در مقالات مختلف این شماره از فصلنامه، از جنبه های مختلف به مسایلی که دختران ورزشکار را درگیر می کند، پرداخته خواهد شد.

دکتر لاله حاکمی

نایب رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی

متخصص بیماری های داخلی